Osmanlıi Turkcesi Grameri

Okuma Süresi:10 Dakika, 56 Saniye
Loader Loading…
EAD Logo Taking too long?

Reload Reload document
| Open Open in new tab

İndir/Yükle [25.24 KB]

OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ 2
1.ÜNİTE : FARSÇADA KELİME YAPIMI :İSİMLER , SIFATLAR
Farsça eklemeli bir dildir; önekler yoluyla kelime türetilir.
Yalın isim ve sıfatlar
âb :su mah : ay rûz : gün dil : gönül kuh : dağ
esb : at germ : sıcak serd : soğuk behişt: cennet büzürg:büyük
çeşm: göz nik : iyi bed: kötü sefid : beyaz seyah : siyah
seng : taş kutah : kısa zirek: zeki hub : güzel teng : dar
Sayı İsimleri
Yek : 1 Deh : 10 Sad : 100 hezar :1000
Dü : 2 Bist : 20 Düsad : 200
Se : 3 Si : 30
Çehar : Çar : 4 Çihil : 40
Penç : 5 Pencah : 50
Şeş : 6 Şast : Şest : 60
Heft : 7 Heftad : 70
Heşt : 8 Heştad : 80
Nuh : 9 Neved : 90 Nüh sad : 900
Sıra Sayıları ( ümin – ümi – üm ) : min – mi – m
Nuhust : birinci şeşum : altıncı
duvum : duyum : ikinci heftum : heftumin yedinci
sivum: siyum : üçüncü heştum : sekizinci
Çeharum : çeharumin : dördüncü nuhum : dokuzuncu
pencum : beşinci dehum : onuncu
FARSÇADA KELİME YAPIMI : a.İsimden Türemiş Kelimeler
Yer ve Zaman ismi :-gâh
İkametgâh : yaşanılan yer güzergâh : geçiş yeri ,geçit secdegâh : secde yeri
Karargâh : karar yeri Hâbgâh : uyku yeri matemgâh : matem yeri
Şamgâh : akşam vakti Bamgâh : sabah vakti sehergâh : seher vakti
Yer ve Zaman ismi : -istan

Türkistan : türk ülkesi Frengistan : Frenk ülkesi
Gülistan : gül bahçesi sengistan :taşlı yer
Kuhistan : dağ yeri nemekistan : tuz yeri
Zemistan : kış mevsimi baharistan : bahar mevsimi tabistan : yaz mevsimi
Yer ismi : – zâr
Lalezâr : lale bahçesi gülzâr: gül bahçesi mergzâr : çayırlık , mera
Yer ismi :- gede ,kede
Ateşgede: ateş yeri meygede: meyhane mihnetgede: mihnet yeri
Yer ismi : -sâr
Sengsâr : taşlık kuhsâr :dağlık nemeksâr : tuzla çesmesâr : sulak yer
İstisna olan bazı kelimeler :
Lâh – senglâh : taşlık Şen – Gülşen : gül bahçesi
Alet ismi : – dân
Ateşdân : mangal şamdân : mumluk nemekdân : tuzluk
Gülabdân : gülsuyu şişesi buhurdân : tütsü kabı abdan : su kabı
Meslek isimleri : vân – bân
Bağbân : bahçıvan nigehban : gözcü, muhafız
Şuturban : serban :deveci derban : kapıcı
Meslek ismi : gâr – kâr (cı , ci : işi çokça yapmak )
Hilekar : hile yapan günahkar : günah işleyen bestekar : beste yapan
Hidmetkar :hizmetçi Hudavendigar : efendilik eden (Allah CC)
Sitemkar : zulmedici, zalim dadger : adaletle hareket eden
Âhenger : demirci zerger : kuyumcu ramişger : çalgıcı

Küçültme eki : -çe (-cağız,ceğiz / -cık,-cik )
Bağçe : küçük bağ nayçe : küçük ney seraçe : küçük saray
Alet, edevat ismi : -î
Palanî : semerci râmişî : çalgıcı
Oluş ismi : ya- yı masdariyet ( -lık , -lik )
Merdî : adamlık , insanlık maderî : analık perişanî : perişanlık

Hubî : güzellik ziştî : çirkinlik rûzî : günlük , rızık
G sesi – He sesi
Asudegî – asude : rahatlık , dinlenmişlik dermandegî – dermande : acizlik
Ön eklerle yapılan sıfatlar
Bî : -sız , -siz
Bîgünah : günahsız bîedep : edepsiz bîbahane : bahanesiz Bîciğer : yüreksiz , korkak
Bîbaht : bahtsız bîçare : çaresiz bîbedel : benzersiz bîtab : güçsüz , yorgun
Nâ : -sız , -siz
Nâhoş : hoş olmayan nâmerd : alçak nâehil : ehil olmayan
Nâşâd : mutsuz nâtemam :bitmemiş nâşayeste: uygun olmayan
Nâmütenahi : sonsuz nâmuvafık : başarısız
Bâ – be ( – lı, -li )
Be-nam : ünlü be-hıred : akıllı bâ-safalı : safalı , hoş
Bâ-vekarlı :vekarlı bâ-kemal : olgunlukla
Hem ( Ortaklık , aynılık )
Hem-asır : çağdaş hem-cins : türdeş hem-fikir : fikirdeş
Hem-şehri : aynı yerli hem-nefes : arkadaş hem-şire : aynı sütü emen (kız kardeş )
Ber ( Üzere, üzeri )
Ber-bad : perişan ( yele vermiş ) Ber- ca : yerinde ,uygun ber-karar : karar üzre,daimi
Ez (-den , -dan : ayrılma )
Ez-dil : gönülden ez-kaza: yanlışlıkla ez-nev : yeniden ez-ser-i nev : yeni baştan
Der ( -de , -da : içinde )
Der-miyan : ortada der-niyazm : kılıfta der-dest : elde der-aguş : kucakta
Beray ( – için )
Beray- ı ziyaret : ziyaret için beray-ı tahsil : öğrenim için
Ta (-e kadar )
Ta-be-sabah : sabaha kadar ta-be-kıyamet : kıyamete kadar
Pür ( dolu , -lı , -li )
Pür-melal : üzüntülü pür-cevr : eziyetli pür-füsun : büyüleyici
Son eklerle yapılan sıfatlar

Mend : -lı , -li
Faziletmend : faziletli arzumend : arzulu hacetmend : ihtiyaçlı
Derdmend : dertli hünermend : hünerli danişmend : bilgili
Nâk : (-lı, – li )
Derdnak : dertli nemnak : nemli şermnak :utangaç
Ğamnak : gamlı zehirnak : zehirli arzunak : istekli
Var – ver ( -li ,- lı , gibi , Yakışır , layık )
Ümitvar : umutlu bülbülvar : bülbül gibi hünerver : hünerli
Bendevar : köle gibi danışver : bilgili Şahvar : şaha layık
Gin ( -lı, -li )
Hışmgin : öfkeli şermgin : utangaç
İn ( -lı , -li )
Simin : gümüşten yapılmış ahenin : demirden rengin : renkli
Zerin : altından sengin : taştan Şermin : utangaç
Renk Adları
Gûn
Abgûn : su rengi , mavi nilgûn : çivit rengi gülgûn : gül rengi , pembe
Lalegûn : lale rengi , kırmızı
Fâm
Kebutfam : gök rengi , mavi lalefam : lale rengi , kırmızı gülfam : gül rengi , pembe
Î ( nispet , -lı , -li )
Şirazî : Şirazlı iranî : İranlı gülî : gül rengi , pembe
Sümbülî : sümbül renginde yakutî : yakut renginde, kırmızı hakî : toprak yeşili
Manend – sâr – veş – âsâ ( gibi )
Perîvar : peri gibi beheşt-âsâ : cennet gibi mihrâsâ : güneş gibi
Mahveş: ay gibi deryaveş : deniz gibi perisâr : peri gibi
Gürgsâr : kurt gibi kuhmanend : dağ gibi
Âne ( layık, yaraşır )
Dustâne : dostça tıflâne : çocukça fakirâne : fakirce şahâne : şaha yaraşır
Terîn –ter : ( Karşılaştırma üstünlük : en , daha )

Bihter: daha iyi – bihterîn : en iyi erzanter : daha ucuz – erzanterin : en ucuz
Müşkülter : daha zor – müşkülterin : en zor
2.ÜNİTE : FARSÇADA FİİL , FARSÇA FİİLDEN TÜREMİŞ KELİMELER , BİRLEŞİK KELİMELER
FARSÇADA FİİL
*istisnalar
gerden : boyun eğen gevden : sersem hişten : kendi âbisten : hamile
farsçda da emir gövdesiyle teşkil olunan fiiller birleşik sıfat yapımında kullanılırlar :
hânden : okumak – hân : oku , okuyan örneğin : gazelhân : gazel okuyan demektir.
Derîden : yırtmak – der : yırt , yırtan örnek : saf-der
Pesendîden : beğenmek – pesend : beğenen müşkil-pesent : zor beğenen
Şikaften : yarmak – şikaf : beğenen dil-şikaf
Bûsîden : öpmek – bûs : öpen dâmen-bûs
DEN ’ Lİ MASTARLARLA İLGİLİ
1.nihâden : koymak – nih : koyan kadem-nih
Güşâden : açmak – güşay/ güşa : açan dilgüşa
2.fermûden : emretmek – fermâ : buyuran , emreden hüküm-ferma
Efzuden : çoğaltmak – efza : çoğaltan nimet-efza
Nümûden : göstermek – nüma : gösteren reh-nüma
Bahşuden : bağışlamak – bahşa : bağışlayan nur-bahşa
3.perverden : beslenmek – perver : besleyen misafir-perver
Âverden : getirmek – güzar : getiren peyam-aver
Güzarden : geçirmek , eda etmek – güzar : eda eden maslahat-güzar
4.âzürden : incitmek – âzâr : inciten dil-âzâr
Horden : yemek – hor : hâr : yiyen gam- hâr
Âferîden : yaratmak – Âferîn : yaratan cihan-âferîn
Çîden : toplamak – çîn : toplayan gül –çîn
Güzden : seçmek – Güzin : seçen vahdet-güzin
Dîden : görmek – bîn : gören dur-bîn
TEN ’ Lİ MASTARLARLA İLGİLİ
1.Âvihten : asmak – âvih : asılı , asılan dil-âviz

Endahten : atmak – endâz : atan tîr-endaz
Sûhten : yakmak – sûz : yakan dil-sûz
Rîhten : dökmek – rîz : döken eşk-rîz
2.dânisten : bilmek – dân : bilen nükte-dân
hâsten : istemek – hâh : isteyen bed-hâh
ârasten : süslemek – ârây : süsleyen dil-arâ
pîrasten : süslemek – pîray : süsleyen nazar-pîra
şikesten : kırmak – şiken : kıran peyman-şiken
besten : bağlamak – bend : bağlayan dil-bend
cûsten : aramak – cûy : arayan dil-cûy
rüsten : bitmek , yetişmek – rûy : biten , yetişen hod-rûy
3.dâşten : tutmak ,malik olmak-dâr : tutan,malik olan dem-güzar
Güzaşten : geçmek,bırakmak,eda etmek–güzar : geçen,bırakan,eda eden dem-güzar
nûvişten : yazmak – nûvis : yazan vakan-nûvis
neveşten : katetmek , aşmak,dolaşmak – neverd : dolaşan,aşan sahra-neverd
4.yâften : bulmak – yâb : bulan şifâ-yâb
firîften : aldatmak –firîb : aldatan dil-firîb
3.ÜNİTE : FARSÇA KELİME GRUPLARI : FARSÇA İSİM VE SIFAT TAMLAMALARI
Farsçada Tamlama
Bâb-ı beyt : evin kapısı
Bâb-ı âlî
İzafet kesresi ( î : YE HARFİ )
Din-i İslam : İslam dini
Şehr-i İstanbul : İstanbul şehri
Devlet-i Osmaniyye : Osmanlı Devleti
Mülk-i Ezeli : ezeli mülk
Âlem-i hayal : hayal dünyası
Dil-i bî-tâb : Bitkin gönül
İLK KELİMENİN SON HARFİ HE HARFİ İSE HE HARFİNDEN SONRA HEMZE GELİR.
Dîde-i giryan : ağlayan göz

Leyle-i kadr : kadir gecesi
Hane-i peder : baba evi
Sefine-i belagat : belagat gemisi
İLK KELİMENİN SON HARFİ YE HARFİ İSE YE HARFİNDEN SONRA HEMZE GELİR.
Keşt-i Nuh : Nuhun gemisi
Mesneve-i Mevlana : Mevlananın Mesnevisi
Ehali- i Rum : Anadolu Ahalisi
Sabi –i zeki : Zeki Çocuk

İLK KELİMENİN SON HARFİ elif ya da vav HARFİ İSE bu HARFLERDEN SONRA ye harfi GELİR.
Şu’arâ- yı Osmaniyye : Osmanlı Şairleri
Ulema-yı İslamiyye : İslam Alimleri
Ma’nâ-yı Şi’r : Şiirin manası
Asa-yı Musa : Musa nın (a.s. ) asası
Terazu- yı Adalet : adaletin terazisi
Sebu- yı Şarab : Şarab Testisi
Ahu- yı Hotin : Hotin Ahusu
Arzu- yı Muhal : imkansız arzu
Devet-i Al-i Osman : Yüce Osmanlı Devleti
Merkad-i Pak- i Muhammed
Nizamat-ı Cedide Hayriyye : Yeni Hayırlı Düzen (Sıfat Tamlaması)
Nevale-senc-i matbah-ı Mevlana
Salikan-ı tarikat-ı Mevleviyye
Dahil-i da’ire-i tarikat
İrtihal-i dar-ı beka
Kadr- i meta-ı i’tibar
Teskin-i suz-ı sine
Derun-ı sine-i ‘Aşık
Lane-i güncişk-i bi-aram
Ceyb-i kaba-yı şevk

Tahsil-i ma’arif-i firavun
Derd-i dil-i zar
Tuti-i pak-lehçe-i şekeristan-ı sünuhat-ı gaybiyye : gaybla ilgili söylenceler şekeristanının temiz
konuşmalı tuti kuşu
Asar-ı imarat-ı belde-i Mekke-i Muazzama
Geda-yı kuşe-i rahmet-i hazret-i gani
Terk-i taht-ı revan-ı çiharpaye-i beden
Şinaver-i emvac-ı sutur-ı bahr-i kadim-i Yezdani
Nemika-i kalem-i gevher-bar-ı hazret-i Haydar-ı Kerrar
Şikest-i seng-i tane-i agahan-ı vadi-i irfan
Miyane-i küttab-ı divan-ı hümayun-ı celilü’l-unvan
Emir-i dilir-i rahş-suvar-ı rezmgah-ı sühan
Hadika-i bihişt-nümun-ı medayih-i zat-ı hümayun
Musbah-ı envar-ı enva’-ı atiyye-i İlahi
Mü’min-i kamil
Din-i mübin
Vak’a- yı müessire
Hadise-i mü’essife
Belde-i Tayyibe
Hikaye-i garibe
Katre-riz-i bağ-ı giyah
Derya-yı dürer-i irfan
Keşide-i sahaif-i kemal
Şarab-ı leb-i la’l
Fikr-i zülf-i dil-ber
İftihar-ı daniş-i ecdad
Hüsrev-i mülk-i hüner
DÖRT KELİMEYLE KURULMUŞ TAMLAMALAR
Şevk-i müşahade-i ravza-i mutahhara : Peygamberin (S.A.V.) kabrinin müşahadesinin zevki (isim tam.)
Kaffe-i mesalih-i devlet-i aliye : yüce devletin maslahatlarının tamamı

Pay-mal-i leşker-i can-suz-ı hicr : ayrılığın can yakıcı askerinin ayakları altında ezilmiş olanı
Habib-i nazende-i Halık-ı yekta : Bir Olan yaratıcının nazlı sevgilisi
Zülf-i siyah-ı ham-be-ham-ı anbersay : güzel kokulu kıvrım kıvrım ve siyah saç
Müşahade-i ruhsar-ı dil-ara-yı beyt-i huda : Allahın evinin gönül süsleyen ruhun müşahedesi
Devlet-i Osmaniyye : Osmanlı devleti
Divan-ı ali : yüce divan
Duyun-ı umumiye : dış işleri bakanlığı
Lisan-ı Osmani : Osmanlı Dili (lisanı )
Hükumet-i aliye : yüce hükümet
Derd-i aşk : aşk derdi
Din- i İslam : İslam dini
Ulema-yı islamiyye : İslam alimleri
Mekteb-i tıbbiye : tıp mektebi
Şuara-yı osmaniyye : Osmanlı şuarası
Hey’et-i vükela : vükela heyeti
Ahu-yı Hoten : Hoten ahusu
Tufan-ı nuh : Nuh tufanı
Gamze-i hun-riz
1.Eflak : felekler – feriştegan:melekler 2.velvele – Devr 3.sûr 4.hakk 5.nizam 6.me’mur 7.derk
Merkad – haber – tabi – mahşer – ğasıp – tekbir – i’yan
Peyam-ı kader
Gûş-ı cihan
Velvele-i bal ü per
Devr-i fütuh
Sur-ı sirafil
Nizam-ı âlem
Vilayat- ı muhtelife : çeşitli valayetler
Hengam-ı dil-aram : gönle hoş gelen zaman
Peymane-i hatır : gönül kadehi
Ruz-ı ciğer-suz-ı rühtahiz : kıyametin ciğer yakan günü

Cay-ı mehbıt-ı envar : nurların düştüğü yer
Dest-yari-i eltaf-ı Kirdigari : Allahın lutuflarının yardımı
Saye-i Nihal-i bala-keş-i hurma : hurmanın uzun dalının gölgesi
Teslim-i ruh (eylemek ) – geçişli : ruhu teslim eylemek – nesne
Gark-ı ab (olmak ) – geçişsiz : suya batmak , boğulmak – yer tamlaması
Ref-i liva-i tuğyan ( eden) : ref etmek nesne – Farsça isim tamlaması : isyan bayrağını kaldırmak
Sebt-i sahife-i dakkat : dikkat sayfasına sebt olunup
Sebt olunmak : yazılmak, kaydedilmek
Mestur-ı damen-i himmet ettiği (örtmek ) : himmet eteği ile örttüğü
Pesendide-i alem oldu : herkesçe beğenildi (pesendide olmak :beğenilmiş , beğenilmek )
4.ÜNİTE : FARSÇA BİRLEŞİK SIFATLARIN KULLANILIŞI
Farsça Birleşik İsimlerin Kullanılışı
Ser – asker / Mihman– hane / Sahil – saray / Gül – berg /Murg – ab /İran-zemin /Meh-tab (tamlanan)
Ser-asker-i ordu-yı hümayun
Ser-menzil-i safa ve Merve
Ser-halka-i keramet
Mihman-saray-ı kulub
Came-hab-ı naz
Dest-maye-i safa
Kafile-salar-ı nübüvvet
Kar-hane-i kudret
Birleşik Sıfatların kullanılışı
İki isimden oluşanlar (isnat grubu, sıfat tamlaması + lı , sıfat-fiil grubu )
Sitare-sipah : yıldız askerli
Pûlad-beden : çelik bedenli
Hızr –kadr : Hızır şerefli , Hızır yüceliğine sahip
Nusret-şiar : daima zafer kazanan
Zafer-reh-ber: zafer rehberli , rehberi zafer olan
Behram-ikdam: gayreti Behram gibi olan
Hüma-lane : Hüma kuşunun yuvası olan

Bir sıfat + bir isimden oluşanlar ( sıfat tamlaması + lı )
Âsude-hal : asude hali
Bed-nihad : kötü huylı
Nik-nam : iyi adlı
Ruşen-zamir : aydınlık gönüllü
Ali-himmet : yüce himmetli
bir isim bir sıfat fiilden oluşanlar
alem-ara : alemi süsleyen
cihan-pira : cihanı bezeyen
dil-firib : gönül aldatan
hun-bar : kan döken , yağdıran
ibret-nüma: ibret gösteren
saf-şiken : saf bozan,kıran
kisver-güşa: ülke açan,fetheden
hasret-bahş : hayret veren
saf-beste : saf bağlamış
zanu-zede : diz çökmüş, koymuş
ruhsat –yafte : ruhsat bulmuş
ser-efrahte : baş uzatmış ,baş uzamış
İskender-i Hızr-kadr : Hızır yüceliğinde olan İskender
Bab-ı saadet-meab : mutluluğun sığınağı olan kapı
Padişah-ı alem-penah : alemin koruyucusu olan padişah
Padişah-ı gerdun-vakar : felek vakarlı padişah
Tac-ı hüma-lane : hüma kuşunun yuvası olan tac
Hüsn-i alem-beha : alem kıymetinde olan güzellik
Hakan-ı Behram-ikdam : Behram gayretli hakan
Ray- ı alem-ara : alemi süsleyen fikir
Rica-i devlet-i ebed-kıyam : sonsuza dek ayakta olan devletin yöneticileri
Zib-i dil-firib :gönül aldatan süs
Sal-i ferhunde-fal : falı kutlu yıl

Serdar- ı ali-şan : şanı yüce serdar
Sultan-ı asuman-ihtişam : felek gibi ihtişamlı sultan
Sinan-ı hun-bar : kan yağdıran mızrak
Şehriyar- ı kişver-güşa : ülkeler fetheden hükümdar
Adl-i cihan-pira : cihanı bezeyen adalet
Asakir-i ferhunde-measir : izleri kutlu askerler
Eyyam-ı ferhunde-encam : sonu uğurlu günler
Leşker-i encüm-şümar : sayıları yıldızlar kadar olan ordu
Leşker-i zafer –rehber : rehberi zafer olan ordu
Birleşik Sıfatların yardımcı fiillerle kullanılması
Bir isim + bir yardımcı fiilden oluşanlar
Giran-kadr olmak
Hoş-güvar olmak
Ferah-bahş olmak (sıfat fiil – bahş : bahşiden gelir , bağışlamak ,bahşetmek demektir)
Ziynet-bahş olmak
Feryad-res olmak
Daniş-pezir olmak
Gevher-feşan olmak
Güher-riz olmak
Peyman-şiken olmak
Behre-yab olmak
Vuku-yafte olmak
Akibet-bin-i umur olmak : işlerin sonunu görmek
Ziynet-bahş-i it’ila olmak : yücelik süsü veren
Pa-nihade-i medaric-i zuhur olup / pa-nihade : ayak basmak
5.ÜNİTE : ARAPÇA EDATLARIN KULLANILIŞI
Lâ : olumsuzluk anlamı verir.
La-mekan : mekansız
La-nazir : eşsiz
La-dini : din dışı

La-şekk : şüphesiz
La-ya’kıl : aklı başında olmayan , dalgın
La-yefhem : anlayışsız
La-yemut : ölümsüz
La-yetecezza : ayrılamaz, bölünmez
La-yuadd : sayılamaz, pek çok
La-yuhsa : hesaba gelmez
La-edri : bilmem
Ma: o şey ki
Ma-fevk :üstteki
Ma-dun : alttaki
Makabl: önceki
Ma-bad: sonraki
Ma-hasal : netice
Ma-beyn : ara
Ma-kane: eskiden olduğu gibi
Ma-meza : geçmiş zaman
Ma-halaka’llah : Allahın yarattığı her şey
Ma-bihi’l-hayat : hayata sebep olan
Ma-bihi’l-iftihar :övünmeye sebep olan
Ma-fi’l zamir: gönülde,yürekte,içte olan
Ma-fi’l-yedd : elde olan şey
Ma’a : ile , birlikte
Ma’al-esef : ne yazık ki
Ma’a-zalik : şununla birlikte, şu var ki
Ma’a-haza : bununla birlikte
Ma’a’t-teessüf : teessüfle ,ne yazık ki
Ma’al-kerahe : istemeyerek , zorla
k (kef harfi ) : gibi
Keza : bunun gibi

Keen: sanki
Kemahi : olduğu gibi
Keellem yekün : hiç olmamış gibi
kema : olduğu gibi kema kane: önceden olduğu gibi kema yüve: olduğu gibi
keyfe: nasıl / ma : -se,-sa / keyfe-mayeşa :nasıl isterse öyle
ğayri :-sız, -siz / ğayri kabil işti’al : alevlenmez
l ( lam harfi ) :için
el hükmüllah : hüküm Allahındır ( baş sağlığı için )
rahmetellil alemin : Alemlere rahmet için Hz. Peygamber S.A.V.
hasbetellillah : Allah rızası

Happy
Happy
0
Sad
Sad
0
Excited
Excited
0
Sleepy
Sleepy
0
Angry
Angry
0
Surprise
Surprise
0

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Bir Cevap Yazın