YÜRÜTME
Yürütme organı, tıpkı yasama ve yargı organı gibi devletin temel organlarındandır. Yürütme monist(tekçi) ya da düalist(çift) bir yapı sergileyebilir. 1982 Anayasasına göre yürütme organı düalist yapıdadır.
Yürütme görevi ve yetkisi cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından anayasa ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.
CUMHURBAŞKANI
Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş ve yükseköğrenimini yapmış TBMM üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından halk tarafından seçilir. Görev süresi 5 yıldır. Bir kimse en fazla üst üste iki kez cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına, TBMM üyeleri içinden veya dışından aday gösterilebilmesi için 20 milletvekilinin yazılı teklifi gerekir. En son yapılan milletvekili genel seçimlerinde aldıkları oylar, geçerli oyların %10 ununu geçmeyen partiler, oylarının toplamı %10 geçiyorsa cumhurbaşkanlığına ortak aday gösterebilirler. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisi ile ilişiği kesilir ve TBMM üyeliği sona erer.
CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ
– Seçim cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki 60 gün içinde tamamlanır.
– Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir sebeple boşalması halinde ise seçim boşalmayı takip eden 60 gün içinde tamamlanır.
– Seçim genel oyla yapılır.
– Seçimde geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı olur.
CUMHURBAŞKANI GÖREV VE YETKİLERİ
Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Bu sıfatla TC ve Türk milletinin birliğini temsil eder. Anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.
Yasama İle İlgili Görevler
– Gerekli gördüğü takdirde yasama yılının ilk günü TBMM açılış konuşmasını yapmak.
– TBMM gerektiğinde toplantıya çağırmak.
– Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM geri göndermek
– Kanunları yayımlamak.
– Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halk oyuna sunmak.
– Kanunların, KHK, TBMM İÇ Tüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde İptal Davası açmak.
– TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.
– Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından iptali için Anayasa Mahkemesine İptal Davası açmak.
Yürütme İle İlgili Görevler
– Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek
– Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek
– Gerekli gördüğü hallerde bakanlar kuruluna başkanlık etmek veya bakanlar kurulunu başkanlığı altında toplamak.
– Yabancı devletlere Türk Devletinin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek.
– Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak.
– TBMM adına TSK baş komutanlığını temsil etmek
– TSK’nın kullanılmasına karar vermek.
– Genelkurmay başkanını atamak.
– Milli Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak.
– Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek.
– Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu Kararıyla sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilan etmek ve KHK çıkarmak.
– Kararnameleri imzalamak.
– Sürekli hastalık, sakatlık, kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak.
– Devlet Denetleme Kurulu üyelerini ve başkanını seçmek.
– Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, araştırma, denetleme yapmak.
– YÖK. Kurulu üyelerini seçmek.
– Ünv. Rektörlerini seçmek.
CUMHURBAŞKANI YARGI İLE İLGİLİ GÖREVLER
– Anayasa Mahkemesine 14 üye seçmek
– Danıştay üyelerinin ¼ ünü seçmek
– Yargıtay cumhuriyet başsavcı ve başsavcı vekillini seçmek
– Askeri Yargıtay üyelerini seçmek.
– AYİM üyelerini seçmek
– HSYK 4 üye seçmek.
CUMHURBAŞKANI SORUMLULUK VE SORUMSUZLUK HALİ
Cumhurbaşkanın sorumluluğu siyasi, cezai, hukuki açıdan olmak üzere 3 şekilde değerlendirilir. Cumhurbaşkanının siyasi sorumluluğu yoktur. Cumhurbaşkanı tek başına yaptığı işlemlerden sorumlu değildir. Bunun yanında cumhurbaşkanının tek başına yapamayacağı diğer tüm işlemler başbakan yada ilgili bakan tarafından imzaya tabidir. Bu kararlardan dolayı cumhurbaşkanı değil başbakan ya da ilgili bakan sorumludur. Buna karşı imza kuralı denir.
Cumhurbaşkanının görevi ile ilgili hukuki sorumluluğu da yoktur. Cumhurbaşkanının görevi ile ilgili tek bir istisna harici cezai sorumluluğu da yoktur. Bu istisna, vatana ihanetle suçlandırılma halidir. Vatana ihanet halinde cumhurbaşkanı TBMM üye tam sayısının en az 1/3 ünün teklifi ve üye tam sayısının en az 3/4 ünün kabulü ile
suçlandırılabilir. Böyle bir durumda cumhurbaşkanı Yüce Divan sıfatı ile Anayasa Mahkemesinde yargılanır.
CUMHURBAŞKANLIĞI GENEL SEKRETERLİĞİ
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin kuruluşu, teşkilat ve çalışma esasları cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. Genel sekreter doğrudan cumhurbaşkanınca atanır. Sekreter cumhurbaşkanı örgütünün sorumlu başıdır.
DEVLET DENETLEME KURULU(1982 Any. ile kurulmuştur)
Devlet Denetleme Kurulu idarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlanması amacıyla cumhurbaşkanına bağlı olarak kurulmuştur. Silahlı kuvvetler ve yargı organları Devlet Denetleme Kurulunun görev alanı dışındadır. DDK’nın üyeleri ve başkanı cumhurbaşkanı tarafından atanır.
BAKANLAR KURULU
– Bakanlar kurulu, bakanlar ve başbakandan oluşur. Başbakan: cumhurbaşkanınca, TBMM üyeleri arasından atanır.
– Bakanlar: TBMM üyeleri veya meclis üyeleri dışından milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından başbakanca seçilir ve cumhurbaşkanınca atanır, gerektiğinde başbakanının önerisi üzerine cumhurbaşkanınca görevlerine son verilir.
– Bakanlar kurulunun başkanı Başbakandır. Ancak başbakan bakanların amiri değildir.
– Oy birliği ile karar alan Bakanlar Kurulu TBMM’den güven oyu alır ve TBMM’ye karşı sorumludur. TBMM, Bakanlar Kurulunu görevden alabilir. Bakanlar Kurulu üyeleri Yüce Divanda yargılanır.
BAKANLAR KURULUNUN BAŞLICA GÖREVLERİ
– Ülkenin genel siyasetini belirlemek
– KHK çıkarmak
– Tüzük çıkarmak
– Kanun tasarısı hazırlamak
– Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını hazırlamak
– Cumhurbaşkanı başkanlığında olağanüstü hal ve sıkıyönetim ilan etmek.
– Milli Güvenliği sağlamak.
– Silahlı kuvvetleri yurt savunmasına hazırlamak.
– Genel Kurmay Başkanını seçmek
– Merkez Bankası başkanını seçmek.
Bakanlar Kurulunun programı kuruluşundan en geç 1 hafta sonra TBMM de okunur ve Bakanlar Kurulu TBMM den güven oyu ister. Güvenoyu için görüşmeler programın okunmasından 2 tam gün geçtikten sonra başlar ve görüşmelerin bitiminden 1 tam gün geçtikten sonra oylama yapılır. Güvenoyu almak için adi çoğunluk yeterlidir. Görev sırasında da güvenoyu istenebilir. Başbakan,
gerekli görürse Bakanlar Kurulunda görüştükten sonra TBMM’den güven isteyebilir. Güven istemi, ancak üye tam sayısının salt çoğunluğu ile reddedilebilir.
BAKANLAR KURULUNUN GÖREVİ ŞU DURUMLARDA SONA ERER
– Bakanlar Kurulunun istifa etmesi.
– Başbakanın görevinin sona ermesi
– Bakanlar Kurulunun TBMM de güvenoyu alamaması
– Bakanlar kurulunun gensoru sonucu düşürülmesi
– Bakanlar kurulunun görev süresinin dolması.
BAŞBAKAN
Başbakan, cumhurbaşkanı tarafından TBMM üyeleri arasından atanır. Milletvekili olma zorunluluğu bulunan başbakanın görev ve yetkileri şunlardır.
– Bakanlar Kurulunun uyumlu çalışmasını gözetmek.
– Hükümettin genel politikasını takip etmek.
– Bakanları seçmek
– Bir bakanın azlini cumhurbaşkanından istemek
– TBMM de güvenoyu isteminde bulunmak.
– MGK’ya katılmak
– Cumhurbaşkanın katılmadığı zamanlarda MGK’ya başkanlık etmek.
Başbakanın görevleri ölüm, istifa, milletvekili seçilme yeterliliğini yitirmek, yüce divana sevk, cumhurbaşkanı seçilme hallerinde sona erer.
GÖREV VE SORUMLULUK
Bakanlar Kurulunun iki tür sorumluluğu vardır. Kollektif Sorumluluk: Bakanlar Kurulunun hükümetin genel siyasetinin yürütülmesinden birlikte sorumlu olmalarını ifade eder. Bireysel Sorumluluk: Her bakan başbakana karşı sorulu olup, ayrıca kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden de sorumludur.
Bakanlar Kurulu Üyelerinden Milletvekili Olmayanlar
– TBMM önünde and içerler.
– Milletvekillerinin tabi oldukları kayıt ve şartlara uyarlar.
– Yasama Dokunulmazlığına ve sorumsuzluğuna sahiptirler.
– TBMM üyeleri gibi ödenek ve yolluk alırlar.
– TBMM de oy kullanamazlar.
BAKANLIKLARIN KURULMASI VE BAKANLAR
– Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve teşkilatı kanunla düzenlenir.
– Açık olan bakanlıklarla izinli veya özürlü olan bir bakana, diğer bir bakan geçici olarak vekillik eder. Bir bakan birden fazla bakana vekillik edemez.
– Herhangi bir sebeple boşalan bakanlığa en geç 15 gün içinde atama yapılır.
SEÇİMLERDE GEÇİCİ BAKANLAR KURULU
TBMM genel seçimlerinden önce ;
– Adalet Bakanı
– İçişleri Bakanı
– Ulaştırma Bakanı görevinden çekilirler.
Seçimin başlangıç tarihinden 3 gün önce, seçim dönemi bitmeden TBMM’nin seçimlerinin yenilenmesine karar vermesi halinde ise bu kararın alınmasından başlayarak 5 gün içinde bu bakanlıklara TBMM içinden veya bağımsızlardan başbakanca atanırlar.
Anayasanın 116. Maddesi gereğince cumhurbaşkanının seçimleri yenilemesi durumunda Bakanlar Kurulu çekilir ve cumhurbaşkanı geçici bakanlar kurulunu kurmak üzere bir başbakan atar.
– Geçici Bakanlar Kuruluna; adalet, iç işleri, ulaştırma bakanları TBMM deki veya meclis dışındaki bağımsızlardan olmak üzere, siyasi parti gruplarından, oranlarına göre üye alınır.
– Siyasi parti gruplarından alınacak üye sayısını TBMM başkanı tespit ederek başbakana bildirir.
– Geçici Bakanlar Kurulu yenilenme kararının resmi gazete de yayımlanmasından itibaren 5 gün içinde kurulur.
– Geçici bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmaz.
– Geçici Bakanlar Kurulu seçim süresince ve yeni meclis toplanıncaya kadar vazife görür.
Cumhurbaşkanı TBMM başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Cumhurbaşkanının bu kararı alabilmesi için ;
– Yeni seçilen mecliste Başkanlık Divanı seçiminden sonra 45 gün içinde yeni hükümet kurulamaması,
– Başbakanın istifası üzerine 45 gün içinde yeni hükümet kurulamaması,
– Hükümettin güven isteminin reddedilmesi üzerine 45 gün içinde yeni hükümettin kurulamaması, ya da kurulduğu halde güvenoyu alamaması.
– Hükümettin gensoru sonucu güvensizlik oyu ile düşürülmesi üzerine 45 gün içinde yeni bir hükümet kurulamaması, ya da kurulduğu halde güvenoyu alamaması gerekir.
MİLLİ SAVUNMA
– Başkomutanlık, TBMM’nin manevi varlığından ayrılamaz, cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur.
– Milli güvenliğin sağlanmasından ve silahlı kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasında TBMM’ye karşı Bakanlar Kurulu sorumludur.
– Genelkurmay başkanı, silahlı kuvvetlerin komutanı olup, savaşta başkomutanlık görevini cumhurbaşkanı namına yerine getirir.
– Genelkurmay başkanı bakanlar kurulunun teklifi üzerine cumhurbaşkanınca atanır, başbakana karşı sorumludur.
MİLLİ GÜVENLİK KURULU
Milli Güvenlik Kurulu, cumhurbaşkanının başkanlığında ;
– Başbakan
– Genelkurmay başkanı
– Başbakan yardımcıları
– Adalet bakanı
– Milli savunma bakanı
– İçişleri bakanı
– Dışişleri bakanı
– Kara kuvvetleri komutanı
– Hava kuvvetleri komutanı
– Deniz kuvvetleri komutanı
– Jandarma genel komutanları ile toplanır.
– MGK, devletin milli güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulaması ile, ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonun sağlanması konusundaki görüşlerini Bakanlar Kuruluna bildirir.
– Kurul 2 ayda bir kez toplanır.
– MGK’nın gündemi başbakan ve genelkurmay başkanının önerileri dikkate alınarak cumhurbaşkanınca belirlenir.
– Cumhurbaşkanın MGK toplantılarına katılamadığı zamanlarda başbakan başkanlık eder.
– MGK sekreteri, üye olmadığı halde toplantılara katılır, fakat oylamaya katılamaz.
OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ
Olağanüstü Hal İlanı
Olağanüstü hal, tabii afet, ağır ekonomik bunalım, tehlikeli salgın hastalıklar, şiddet olaylarının yaygınlaşması, kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması(bu iki durumda MGK’nın görüşü de alınır) durumlarında cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan bakanlar kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde ya da tümünde 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan ederek resmi gazete de yayımlar. Resmi Gazete de yayımlandığı gün TBMM’nin onayına da sunulur. TBMM olağanüstü hal süresini kısaltabilir, Bakanlar Kurulunun istemi ile her defasında 4 ayı geçmemek üzere uzatabilir, ya da olağanüstü hali kaldırabilir.
Sıkıyönetim ve Seferberlik
Olağanüstü hali gerektiren, hallerden daha vahim şiddet olaylarının yaygınlaşması, savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, ayaklanma olması, vatana veya cumhuriyete karşı bir kalkışmanın olması(MGK’nın görüşü alınarak), ülkenin ve milletin bölünmezliğini, içten veya dıştan tehlikeye düşüren, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, halinde cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan bakanlar kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde ya da tümünde 6 ayı geçmemek üzere sıkıyönetim ilanına karar verebilir ve resmi gazete de yayımlar. Resmi Gazete de yayımlandığı gün TBMM’nin onayına sunulur. TBMM sıkıyönetim süresini kısaltabilir, Bakanlar kurulunun istemi ile her defasında 4 ayı geçmemek üzere uzatabilir. Ya da sıkıyönetimi kaldırabilir.(Savaş halinde 4 aylık süre aranmaz).
