Page 23 - Fizik 10 | 1. Ünite
P. 23

2. BÖLÜM: ELEKTRİK DEVRELERİ


            “Pillerin tükenme süresi” deneyinde de görüldüğü gibi seri bağlı pil-
            lerle oluşturulan devredeki lambalar, üreteçlerin paralel bağlandığı
            devredeki lambalara göre daha parlaktır ancak ışık verme süresi daha
            azdır. Bu nedenle devre akımını artırmak için piller birbirine seri ve aynı
            yönde akım üretecek şekilde bağlanır. Devrenin çalışma süresini artır-
            mak için de üreteçler paralel bağlanır. El feneri, televizyon kumandası,
            radyo ve elektrikli oyuncaklarda akımı artırmak için piller seri, çalışma
            süresini artırmak için de paralel bağlanır.
                                                                                 Araştınız
                                                                                 Araştınız
            1780 yılında Luigi Galvani (Luici Galvani) (1737-1798) laboratuvarında
            bir kurbağayı keserken kullandığı bıçak kurbağanın sinir merkezine   Üretecin keşfi üzerine deneyler
            dokunduğunda ölü kurbağanın bacağının büzüldüğünü gözlemlemiştir.   yapan bilim insanları Luigi Gal-
            Bu gözlemden yola çıkan Galvani çeşitli deneyler yaparak hayvan-  vani  ve  Alessandro  Volta’nın
            sal elektrik adı verdiği yeni bir tür elektrik bulduğunu öne sürmüştür.   yaptığı  çalışmaları  araştırınız.
            Alessandro Volta’ya (Alesandro Volta) (1745-1827) göre ise bacağın   Bu iki bilim insanının bakış açı-
            büzülmesinin nedeni ise dokundurulan metaldir. Elde edilen elektri-  ları arasındaki farkı arkadaşları-
            ğin iki metalden ve hücrelerin sıvı içermesinden kaynaklandığını ileri   nızla tartışınız.
            sürmüştür. Bundan faydalanarak bakır ve çinko metallerini kullanıp iki
            nemli bez arasına tuz karışımlı sıvı koyup elektrik akımını elde etmiştir.
            Böylece “Volta pili” diye adlandırılan pili icat etmiştir.              6 X
                                                                                              3 X
               Örnek                                                               6 X
                                                                                                  X
            Devredeki üreteçlerin iç dirençleri önemsizdir.                     3 V
                                                                                                15 V
            Buna göre X üretec�nden çek�len akımın ş�ddet� kaç A’d�r?

               Çözüm                                                                           15 V
            Elektrik devresinde ana kol akımının bulunması için toplam gerilimin
            hesaplanıp eşdeğer dirence bölünmesi gerekir.

            Birbirine paralel bağlı 6 X’luk dirençlerin eşdeğer direnci R  olsun.
                                                                1
                1
                R 1  =  1  +  1  &  R =  3 X  olur .
                        6
                     6
                              1
            R  ve 3 X’luk direnç birbirine seri bağlı direnç hâline gelir.
              1
               R  = R + 3
                      1
                 eş
               R  = 3 + 3 = 6 X olur.
                 eş
            Paralel bağlı 15 V’luk üreteçlerin eşdeğeri, üreteçlerden birinin potan-
            siyel farkına eşittir. 15 V’luk eşdeğer üreteçle 3 V’luk üreteç birbirine zıt
            kutuplarla bağlandığı için devrenin toplam potansiyel farkı

               V Toplam  = 15 - 3 = 12 V olur.

                             V       12
            Ana kol akımı I =  Toplam  =  6  =  2 A
                              R
                          T
                                eþ
                                         1A
                                               X
            Ana kol akımı 2 A ise
                                     2A
                                         1A
            X üretecinden geçen akım da 1 A bulunur.


                                                                                        10. SINIF FİZİK     35
   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28