Page 40 - Fizik 10 | 1. Ünite
P. 40

1. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA


                                               1.4.1.  Üzerinden Akım Geçen Düz Bir Telin

                                                      Etrafında Oluşan Manyetik Alan


                    İzleyerek Öğrenelim       Mıknatıs dışında başka cisimlerin etrafında da manyetik alan oluşur
                                               mu?

                                               1820  yılında  Hans  Christian  Oersted  (Hans  Cristiyan  Orsted,
                                               1775-1851) öğrencilerine ders vermek için hazırlandığı sırada masası-
                                               nın üzerinde duran pusulanın ibresinin akım geçen telden etkilendiğini
                                               görür. Bu olaydan yola çıkarak içerisinden akım geçen telin etrafında
                   Elektr�k akımının meydana   manyetik alan oluştuğu sonucuna varır.
                 get�rd�ğ� manyet�k alan deney�n�
                    karekoddan yararlanarak    Üzerinden akım geçen düz bir telin etrafında oluşan manyetik alan
                          �nceley�n�z.         pusula kullanılarak incelenebilir.




























                                        a)                                         b)
                                     Şek�l 1.26: a) Telden akım geçmeden önce pusulaların �breler�n�n
                                   konumu b) Telden akım geçt�kten sonra pusulaların �breler�n�n hareket�



                                               Anahtar açıkken devrede akım oluşmaz ve pusulaların ibreleri yerin
                                               manyetik alanının etkisiyle aynı tarafa yönelir (Şekil 1.26: a). Anah-
                                               tar  kapatıldığında  Şekil  1.26:  b’deki  gibi  iletkenden  geçen  akım
                                               nedeniyle telin etrafında bir manyetik alan oluşur. Yerin oluşturduğu
                                               manyetik alan, telin oluşturduğu manyetik alana göre zayıf olduğundan
                                               telin manyetik alanından etkilenen pusulaların ibreleri bir halka oluştu-
                                               racak şekilde sapar.

                                               Üzerinden akım geçen telin etrafında oluşan manyetik alan içerisindeki
                                               manyetik maddelere  kuvvet uygular. Telin çevresine serpilen demir
                                               tozları bu kuvvetin etkisiyle Görsel 1.16’daki gibi konumlanır.

                                               Üzerinden akım geçen düz bir telin etrafında oluşan manyetik alanı
                  Görsel 1.16: Akım geçen tel�n
                 etrafında oluşan manyet�k alanın   etkileyen değişkenleri “Düz telden geçen akımın oluşturduğu manyetik
                      dem�r tozlarına etk�s�   alan” deneyini yaparak inceleyiniz.


           52     10. SINIF FİZİK
   35   36   37   38   39   40   41   42   43   44   45