Page 43 - Fizik 10 | 1. Ünite
P. 43

4. BÖLÜM: AKIM VE MANYETİK ALAN


            Üzerinden akım geçen düz telin etrafında oluşan manyetik alan, telin
            bulunduğu düzleme diktir. Manyetik alan çizgileri telin etrafında halka-
            lar şeklinde oluşur. Oluşan manyetik alanın yönü sağ el kuralı ile bulu-
            nur. Üzerinden akım geçen tel, başparmak ile akım aynı yönde olacak
            şekilde sağ elin avuç içine alınır. Bu durumda bükülen dört parmak,
            manyetik alanın dolanım yönünü gösterir (Şekil 1.27: a ve b).


                            Ι      Ι                          Ι             Ι






                B                                               B



                              a)                                   b)
               Şekil 1.27: a) Yukarı yönlü akımın tel�n çevres�nde oluşturduğu manyet�k alan ve yönü
                   b) Aşağı yönlü akımın tel�n çevres�nde oluşturduğu manyet�k alan ve yönü

            Üzerinden  akım  geçen  düz  telin  etrafında  oluşan  manyetik  alanın
            büyüklüğü, telden geçen akım şiddeti ile doğru orantılıdır. Akım şiddeti
            artırıldığında telin etrafında oluşan manyetik alanın şiddeti de artar.
            Telden geçen akımın yönünün değişmesi, manyetik alanın yönünün
            değişmesine neden olur.

            Üzerinden  akım  geçen  düz  telin  etrafında  oluşan  manyetik  alanın
            büyüklüğünü etkileyen faktörlerden biri de iletken telin, manyetik alan
            şiddetinin inceleneceği noktaya olan dik uzaklığıdır. Telin etrafındaki bir
            noktada oluşan manyetik alan şiddeti, o noktanın tele olan dik uzaklığı
            ile ters orantılıdır. İletken tele yaklaşıldıkça manyetik alanın büyüklüğü
            artarken telden uzaklaşıldığında azalır.


               Örnek
            K, L ve M noktaları, üzerinden akım geçen düz telin etrafında oluşan
            manyetik alan içindedir.


                           Ι




                             K L  M
               B



            Buna göre K, L ve M noktalarında oluşan manyet�k alan ş�ddetle-
            r�n�n büyüklükler� arasındak� �l�şk� ned�r?


               Çözüm
            Telden geçen akımın oluşturduğu manyetik alan telden uzaklaştıkça
            azalır. Bu nedenle B  > B > B  olur.
                                       M
                              K
                                   L
                                                                                        10. SINIF FİZİK     55
   38   39   40   41   42   43   44   45   46   47   48