Page 43 - Fizik 10 | 1. Ünite
P. 43
4. BÖLÜM: AKIM VE MANYETİK ALAN
Üzerinden akım geçen düz telin etrafında oluşan manyetik alan, telin
bulunduğu düzleme diktir. Manyetik alan çizgileri telin etrafında halka-
lar şeklinde oluşur. Oluşan manyetik alanın yönü sağ el kuralı ile bulu-
nur. Üzerinden akım geçen tel, başparmak ile akım aynı yönde olacak
şekilde sağ elin avuç içine alınır. Bu durumda bükülen dört parmak,
manyetik alanın dolanım yönünü gösterir (Şekil 1.27: a ve b).
Ι Ι Ι Ι
B B
a) b)
Şekil 1.27: a) Yukarı yönlü akımın tel�n çevres�nde oluşturduğu manyet�k alan ve yönü
b) Aşağı yönlü akımın tel�n çevres�nde oluşturduğu manyet�k alan ve yönü
Üzerinden akım geçen düz telin etrafında oluşan manyetik alanın
büyüklüğü, telden geçen akım şiddeti ile doğru orantılıdır. Akım şiddeti
artırıldığında telin etrafında oluşan manyetik alanın şiddeti de artar.
Telden geçen akımın yönünün değişmesi, manyetik alanın yönünün
değişmesine neden olur.
Üzerinden akım geçen düz telin etrafında oluşan manyetik alanın
büyüklüğünü etkileyen faktörlerden biri de iletken telin, manyetik alan
şiddetinin inceleneceği noktaya olan dik uzaklığıdır. Telin etrafındaki bir
noktada oluşan manyetik alan şiddeti, o noktanın tele olan dik uzaklığı
ile ters orantılıdır. İletken tele yaklaşıldıkça manyetik alanın büyüklüğü
artarken telden uzaklaşıldığında azalır.
Örnek
K, L ve M noktaları, üzerinden akım geçen düz telin etrafında oluşan
manyetik alan içindedir.
Ι
K L M
B
Buna göre K, L ve M noktalarında oluşan manyet�k alan ş�ddetle-
r�n�n büyüklükler� arasındak� �l�şk� ned�r?
Çözüm
Telden geçen akımın oluşturduğu manyetik alan telden uzaklaştıkça
azalır. Bu nedenle B > B > B olur.
M
K
L
10. SINIF FİZİK 55