Page 4 - Fizik 10 | 1. Ünite
P. 4
1. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA
Birim yükün devreyi dolaşması için gerekli enerjiye potans�yel
K L
- - farkı denir. Potansiyel farkı V sembolüyle gösterilir. SI’da birimi
+ + - - Volt’tur. Kapalı bir elektrik devresindeki elektronları hareket ettiren etkiye
-
+ + - elektromotor kuvvet� denir.
S - - Bir iletkenin dik kesitinden birim zamanda yük cinsine bakılmaksızın
q q
1 2 geçen toplam yük miktarına (mutlak değerce toplamına) akım ş�ddet�
denir. Akım şiddeti Ι sembolüyle gösterilir. SI’da birimi Amper’dir (A).
a) Temel büyüklüklerden olup skaler bir büyüklüktür.
Elektronların Bu tanıma göre Akım şiddeti = Toplam ykü dır.
K hareket yönü - L - Zaman
+ + - - q
- - Buradan Ι = t bağıntısına ulaşılır.
+ + - -
- - Ι : Devrede oluşan akımın şiddeti (amper)
Akımın yönü
b) q : Devreden geçen net yük (coulomb)
Şek�l 1.2: a) Yük m�ktarları farklı t : Zaman (saniye)
özdeş �letken küreler b) Anahtar
kapatıldığında telden geçen akımın Elektrik akımının yönü, negatif yüklerin hareket yönüyle zıt yönde kabul
ve elektronların hareket yönü edilir. Bu nedenle elektrik devrelerinde elektrik akımının yönü üretecin
artı (+) kutbundan eksi (-) kutbuna doğrudur.
Yük miktarları farklı özdeş K ve L iletken kürelerini birbirine bağlayan
iletken tel üzerindeki S anahtarı kapatıldığında L küresinden K küresine
doğru yük akışı olur (Şekil 1.2: a, b). Yük akışı, küreler özdeş olduğu
için yük miktarları eşitleninceye kadar devam eder. Bu esnada elekt-
ronların hareketinden dolayı elektronların hareketine ters yönde K den
L ye doğru akım oluşur.
Görsel 1.3: Yalıtılmış �letken teller
Elektrik akımını iletebilen maddelere �letken madde denir. Bütün
metaller oda sıcaklığında iletkendir. Bakır ve alüminyum, elektrik tesi-
satlarında sıklıkla kullanılan iletken maddeler olarak ön plana çıkar.
e – e – e – Elektronların, üzerinde serbestçe hareket edemediği (elektrik akımını
e – e – e – iletemeyen) maddelere yalıtkan madde denir. Plastik, cam ve porse-
len gibi maddeler yalıtkan maddelerdir. Yalıtkan maddeler elektrik dev-
Şek�l 1.3: İletken tel �çer�s�nde relerinde iletken tellerin dış kısımlarında yalıtkanlık sağlayarak elektrik
elektronların hareket yönü akımının oluşturabileceği olumsuz etkileri önlemek amacıyla kullanılır
(Görsel 1.3).
Anot (+) Katot (-) İletkenin uçlarına uygulanan potansiyel farkı nedeniyle iletkenin içeri-
sinde düzenli bir şekilde hareket eden serbest elektronlar, katı iletken-
lerde elektrik akımının oluşmasına neden olur (Şekil 1.3).
İyonik bağlı bileşiklerin sıvı çözeltilerinde pozitif ve negatif iyonlar bulu-
nur. İyonik bağlı bileşiklerin sıvı çözeltilerinde elektrik akımı bu iyon-
+ + +
+ + +
- -
+ + +
- - - - ların hareketiyle meydana gelir. Elektrik devresinde pozitif iyonlar eksi
uca (katot) hareket ederken negatif iyonlar artı uca (anot) hareket eder
Üreteç (Şekil 1.4). Hareket eden toplam iyon miktarı elektrik akımını oluşturur.
Saf su içerisinde iyon bulundurmadığı için elektrik akımını iletmezken
Şek�l 1.4: Sıvılarda artı (+) ve eks� tuzlu su içerisinde bol miktarda iyon bulunduğu için elektrik akımını
(-) �yonların oluşturduğu elektr�k iletir.
akımı
16 10. SINIF FİZİK