naturwissenschaft

Yer Kabugu ve Dunyanin Hareketleri

Okuma Süresi:5 Dakika, 31 Saniye
Loader Loading…
EAD Logo Taking too long?

Reload Reload document
| Open Open in new tab

İndir/Yükle

1.ÜNİTE
YER KABUĞU VE DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ
1.BÖLÜM : Yer Kabuğunun Yapısı
2.BÖLÜM : Dünya’mızın Hareketleri
̇

Dünya’nın Dönme ve Dolanma Hareketleri
Dünya’nın Hareketlerinin Sonuçları
YER KABUĞU KAYAÇLARDAN OLUŞUR
Canlılar, Dünya’nın dış katmanında yani yer kabuğunda yaşarlar.
Yer kabuğunda dağlar,tepeler, ovalar, vadiler, yaylalar gibi yeryüzü şekilleri bulunur.
Yer kabuğu ve yeryüzü şekilleri kayaçlardan oluşmuştur.
Yer kabuğu okyanus, deniz ve göllerin altında da devam eder.
Yer kabuğu karaların olduğu yerlerde kalın, okyanus tabanlarında daha incedir.
Manto katmanında bulunan magmanın yeryüzüne ulaşarak soğuyup katılaşmasıyla kayaçlar oluşur.
Kayaçlar: rüzgâr, sıcaklık farkı,yağmur ve akarsu gibi dış faktörlerle parçalanır.
Bunun sonucunda kayaçlar kaya, çakıl, taş ve kum taneciklerine dönüşür.

Kırlarda, dağlarda, ovalarda yürürken çeşitli taşlar görürüz.
Bu taşlar farklı renklerde, parlaklıkta ve sertliktedir.
Kayaçların farklı olmasını sağlayan yapısındaki minerallerdir.

Örneğin
Pamukkale Travertenleri’nin
Beyaz renkte ve yumuşak bir yapıda olması bu mineraller sayesindedir.

Akkor hâlindeki aşırı sıcak magma (manto), yer kabuğunun derinliklerinden
yanardağların yüzeyine doğru yükselir. Yüzeye çıkan magmaya lav adı verilir.
Yanardağdan yeni çıkmış lavın sıcaklığı 700 °C (derece selsiyus) ile 1200 °C (derece
selsiyus) arasındadır.
Çay yapmak için demlikte kaynattığımız suyun 100 °C olduğunu düşünürsek çıkan

lavın sıcaklığının ne kadar yakıcı olduğunu tahmin edebiliriz.

MADENLER

Kayaçların bazıları çok değerlidir.
Altın, gümüş, bakır, bor, demir, kurşun, civa, linyit ve mermer değerli kayaçlara
örnek olarak verilebilir.
Yer kabuğunun farklı derinliklerinden çıkarılan ve ekonomik değeri olan kayaçlara
maden denir.

İnsanoğlu, on bin yıl kadar önce madenleri kullanmaya başlamıştır. Tarih öncesinde madenciler, çakmak taşı
bulabilmek için çukurlar ve tüneller kazarak maden ocakları açtılar.
İlk insanlar, ıslak kilin kuruyup sertleştiğini fark edince kilden çömlek yapmaya başladılar. Birtakım
madenleri toz hâline getirip hayvan yağı ile karıştırarak resimler ortaya çıkardılar.
Altın, gümüş, bakır, demir gibi madenler kayaçların içinde bulunur. Bu kayaçları yeryüzüne çıkarabilmek için
maden ocakları açılır. Maden ocaklarından çıkarılan kayaçlara birtakım işlemler uygulanır. Kayaçlar, güçlü
matkaplar ve kesici aletler ile parçalanıp yüksek ısılarda eritilir. Böylece ekonomik olarak değersiz taş ve
topraklarından arındırılmış olur.
Çeşitli araç gereçlerin üretimi için gerekli bir ham madde hâline gelir.
Evimizde kullandığımız birçok araç gerecin ham maddesi madenlerdir. Madenler, mutfakta kullandığımız
çatal, bıçak,kaşık, tencere gibi araç gereçlerde; televizyon, bilgisayar, telefon gibi elektronik aletlerde ham
madde olarak kullanılmaktadır.
Madenler ülkelerin ekonomik gelişiminde büyük öneme sahiptir. Sanayinin gelişebilmesi de madencilik
sektörüne bağlıdır. Madencilik faaliyetleri birçok sanayi sektörüne ham madde sağlamaktadır.
Madenler teknolojinin gelişmesinde önemli bir yere sahiptir.
Madenler; uçak, tren, otomobil, yapay uydu vb. araçların yapımı gibi pek çok alanda kullanılmaktadır.
Ülkemiz maden kaynakları bakımından kendine yeten ülkeler arasındadır.
Bakır, krom, altın, gümüş, bor, mermer, linyit, demir, kurşun ve çinko Türkiye’de çıkarılan önemli madenler
arasındadır. Ayrıca doğal soda, kaya tuzu, alçı taşı ve zımpara taşı gibi ham maddeler ülkemizde yeteri kadar
ulunmaktadır. Türkiye, dünyadaki bor minerali rezervlerinin yaklaşık % 70’ine sahiptir.
Altın, astronotların kasklarının yüz siperliğinde de kullanılır. Kasklarda kullanılan altın madeni, astronotları
güneşin zararlı ışınlarından korur
MADENLER VE KULLANILDIĞI YERLER
Kuyumculukta, Elektrik-elektronikte,
Diş hekimliğinde, Süslemede, madalya yapımında,
Resmi paralarda kullanılır

Otomobil yapımında, inşaatlarda,
Bilgisayarların önemli bir parçası olan manyetik depolama alanlarının yapımında
kullanılır.

Cam, seramik, deterjan ve ilaç yapımında kullanılır.
Otomobillerin hava yastıkları ve hidrolik frenlerinin yapımında kullanılır.
Askeriyeden bilgisayar sistemlerine, inşaat sektörüne kadar 400 ‘ü aşkın alanda
kullanılmaktadır.

Elektrik-elektronikte, inşaatlarda,
Mutfak eşyalarının yapımında
Ulaşımda, kuyumculukta, boya üretiminde, Turistik eşya yapımında kullanılır.

İnşaatlarda, dekorasyonda, heykelcilikte ve süs eşyalarının
yapımında kullanılır.

Elektrik üretiminde, ısınmada, bazı endüstri tesislerinde, kimya ve
ilaç fabrikalarında kullanılır

Otomobil parçalarında, pillerin yapımında, televizyon ekranı
üretiminde, floresan lambalarda kullanılır.

Paslanmazlık özelliği nedeniyle uçak ve gemi yapımında, boya maddelerinde,
seramiklerde, paslanmaz çelik üretiminde kullanılır.

Çekiç, pense, çatal, bıçak gibi aletlerin yapımında, uçak ve gemi yapımında, paslanmaz
çelik üretiminde kullanılır.
Yüksek ısılarda gösterdiği dayanıklılık nedeniyle jet motorlarında kullanılır.

Radyasyonu en az geçiren metal olması nedeniyle zararlı ışınlardan
korunmada ve akü yapımında kullanılır

FOSİLLER

Üzerinde yaşadığımız kayaç tabakasında pek çok bitki ve hayvan kalıntısı vardır.Bu kalıntılar
milyonlarca yıl önceki canlılara aittir.
Bu canlıların taşlaşmış olan kalıntıları fosil olarak adlandırılır.
Fosiller Nasıl Oluşmuştur?
Ölen her canlı fosilleşmez. Fosilleşmenin oluşabilmesi için bazı şartların sağlanması gerekir.
Öncelikle canlı kalıntısının havayla temasının hemen kesilmesi gerekir. Canlı kalıntısının üstü kum,
kil, toprak tabakalarıyla örtülerek havayla teması kesilir.

Havayla teması kesilen canlı kalıntısı çürümeye uğramaz ve böylece binlerce yıl bozulmadan
kalabilir.

Canlılar doğar, yaşar ve ölür. Ölen canlılar sel ve toprak kayması gibi dış
etkenler ile kum ve çamurun altında kalır.

Milyonlarca yıl içinde canlının üzerindeki tabakaların kalınlığı artar.
Canlının yumuşak dokuları yavaş yavaş çürür ve oluşan boşluklara su ile
mineraller dolar

Böylece canlı kalıntısı sertleşerek kayaç hâlini alır ve fosil oluşur. Fosiller
yer kabuğunun hareketleri sonucu açığa çıkar.

Fosil, milyonlarca yıl süren tüm bu aşamaların sonunda ortaya çıkar.
Fosilleşme sadece kayaçlarda gerçekleşmez.
Buzullarda ve bitki reçinesinde de gerçekleşebilir. Buz kütlesi içinde mamut fosilleri, bitki reçinesi
içinde böcek ve küçük sürüngen fosilleri de bulunmuştur.
Bir kayaç kütlesinde birkaç kayaç tabakası olabilir. En alttaki kayaç tabakasında bulunan
fosiller, üst tabakalardaki fosillere göre daha eskidir.
Bazı fosillerde canlının her ayrıntısı kolaylıkla görülebilir. Fosiller, bilim insanlarının geçmişte
yaşamış canlılara ilişkin birçok bilgi edinmesini sağlar.

DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ

DÜNYA’NIN DÖNME VE DOLANMA HAREKETİ
Üzerinde yaşadığımız Dünya’mız hareketsizmiş gibi görünür.
Oysa bütün gök cisimleri gibi Dünya’mız da sürekli hareket hâlindedir.
Dünya’nın dönme ve dolanma olmak üzere iki türlü hareketi vardır.
Her iki hareketin yönü de batıdan doğuya doğrudur.

Yandaki görsel, Dünya’nın hem kendi ekseni etrafında döndüğünü
hem de Güneş’in etrafında dolandığını göstermektedir.

Dönme ve Dolanma Hareketine Günlük Yaşamdan Örnekler

Elektrik enerjisi üreten rüzgâr türbinleri dönme hareketi yapar.

Geleneksel oyuncaklarımızdan topaç, kurulup bırakıldığında dönme hareketi
yapar

Farklı amaçlarla uzaya gönderilen üç bine yakın yapay uydu, Dünya’nın
etrafında dolanma hareketi yapar.

DÜNYA’NIN HAREKETLERİNİN SONUÇLARI
Dönme Hareketi

Geçen yıl Dünya’mızın küre şeklindedir.
Dünya’mız küre şeklinde olduğundan bir tarafı Güneş ışınlarını alırken
diğer tarafı alamaz.
Güneş ışınlarının ulaştığı yerlerde gündüz, Güneş ışınlarının ulaşmadığı
yerlerde ise gece yaşanır.

Dünya kendi ekseni etrafında sürekli döner.
Böylece gece ve gündüz birbirini takip eder. Gündüz yaşanan bölgelerde birkaç saat sonra gece
yaşanır.
Dünya kendi ekseni etrafında bu dönüşünü 24 saatte tamamlar. Bu süre bir gün olarak kabul edilir.
Güneş mi Yoksa Dünya mı Hareket Ediyor?

Güneş’in her sabah doğudan doğduğunu, öğlen en
tepede olduğunu, akşam ise batıdan kaybolduğunu
gözlemleriz.
Bu şekilde gözlemlediğimiz için Güneş’in hareket ettiğini
düşünürüz.
Dünya, batıdan doğuya doğru kendi ekseni etrafında
döner. Bu nedenle Güneş’i farklı yerlerdeymiş gibi
görürüz.

Dolanma Hareketi

Dünya kendi etrafında dönme, Güneş’in etrafında dolanma hareketi
yapar.
Dolanma hareketinin yönü batıdan doğuya doğrudur.
Dünya, Güneş’in etrafındaki dolanımını 365 gün 6 saatte tamamlar.
Bu süre bir yıl olarak kabul edilir. Dünya’nın dolanma hareketi
sonucunda mevsimler oluşur.®

Geleceğe Yön Verenler
İnsanlar, ilk çağlardan itibaren gök bilimine merak salmışlardır.
İlk tartışmalar Dünya’nın sabit olup Güneş’in Dünya’nın etrafında döndüğü yönündedir. 17.
Yüzyılda Galileo Galilei (Galileyo Galileyi), Dünya’nın yuvarlak olduğunu ve Güneş’in etrafında
dolandığını söylemiş ancak dönem şartları gereği fikrinden vazgeçmek zorunda
kalmıştır.
Günümüzde ise uzaya fırlatılan uydular ile Dünya ve Güneş hakkında her geçen gün daha çok
bilgiye sahip oluyoruz

Happy
Happy
0
Sad
Sad
0
Excited
Excited
0
Sleepy
Sleepy
0
Angry
Angry
0
Surprise
Surprise
0

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Bir Cevap Yazın