Bölüm : Maddeyi Niteleyen Özellikler
Madde: Duyu organları ile algılayabildiğimi2, belirli bir
ağırlığı olan ve yer kaplayan varlıklara madde denir.
3Maddelerin birbirine benzeyen özellikleri olduğu gibi
birbirinden farklı özellikleri de vardır. Maddeleri nitelerken
bu benzer ve farklı özelliklerine göre niteleriz.
*-Limon, kalem, çekia, defter, tas, bardak, masa
gibi varlıkarın hepsi birer maddedir.
Maddeleri algılarken beş duyu organimızdan yararlanrız.
Gö2: Maddelerin sekilleri, renkleri ve büyüklüklerini
gözümüzle görürüz.
Kulak: Varlıkarın aıkardıkları sesleri kulağımızla isitiri2.
Burun: Maddelerin kokularını burnumuzla algilarız.
Burun aynı zamanda tat alma duyumuzu da etkiler. Hastanıp burnumuz kapalı olduğunda tatları algılamak zorlasır.
Dil: Yediğimiz ve latiğimiz seylerin tadını dilimizle
algılarız.
Deri (Ten): Varhkların sert-yumusak, sicak- soğuk,
pürüzlü-pürlizsüz gib özdlıklerini derimizle algılarız.

Maddelori nitelerken bazı özelliklerden faydalanırız,
Bunlar
*- Suda Yüzme ve Suya Batma: Bir tahta parçasi sudo
yüzerken, bir tas suya batar. Bunu gözümüzle algılarız.
Bu durumdan insanlar yararlanarak, suda batmayan sal yaporak ulosımda kolaylık sağlamıslardır
Strafor kópük, plastik oyuncak, bos pet sise gibi
simler suda yüzerken; metal para, cam bilye, taş gibi
cisimler suya batarlar.
ci-
*-Suyu Emme ve Emmeme: Elimizi ve yüzümüzü yıkadıktan janra neyle sileriz? Yağmurdan korunmak için
ne kullanırız? Evet havlu ve semsiyeden bahsediyorum.
Havlu suyu emerken, semsiye emmez.
→Sünger, kagil, pamuk suyu emen, metal kasik, com
bardak, plastil oyuncak gibi maddeler suyu emmezler.
*-Mıknatısla Gekilme: Miknatısın ne olduğunu ve
nerelerde kullanıldığinı bir önceki ünitede öğrenmistik.
Mıknatısın çekme gücünden yararlanarak maddeleri
nitelendirebiliriz. lainde demir, nikel, kobalt olan maddeler
mıknatısla çekilir.
→Melal kasık, çelik bıçak, demir cekia ve aivi gibi
cisimler miknatısla çekilirken, tahta, plastik, kumas bez
gibi cisimler mıknatısla çekilmezler.
-21-
Fen Bilimleri

Sinif

Bölüm Maddenin Ölaülebilir Ozellikleri
Maddeyi niteleyebilmek icin bes duyu organından yararlanildığını öğrenmistik. Fakat bunun yanında birde maddenin ölaйlebilir özellikleri vardır.
Örnek: Pazardan elma alırken kilogramına dikkat ederiz.
2 kg elma istediğimizde bunun terazide tartilması gerekir. Bu
tarlılma islemi elektronik basküllerde yada esit kollu terazilerde yapilır.
*-Kütle: Maddelerin değismeyen miktarıina kütle denir
Tüim maddelerin bir kütlesi vardır Kütle birimi darak
kilogram (ky) ve gram (g) kullanırız.
3 1 kg=1000g
Unutma: Kat moddelerin kütlesini terazi yardımyla kolayca ölaebiliriz. Ancak sıvı maddeleri içine koyacağımız bir
kap yardimıyla ökeriz. Bunun iain kabın bas ağırlıiğını do
bulmamız gerekir.
Ornek: Yandaki kabin icinde porlakal suyu
var. Toplam ağırlık 370 g olsun.
Buna brüt kütle denir.
Bos kabın ağırlığı ise 170g olsun..
Kabin içi bossa buna dara denir.
O roman portakal suyunun net kütle sini bulmak iain;
Brüt kütle – dara = 370-170=200 = net kitle
-22-
Fen Bilimleri

Sinif
*-Hacim : Maddelerin boslukta kapladığı yere
hacim denir. Tüm maddelerin bir hacmi vardır. Hacim
birimi darak litre (L) ve mililitre (mL) kullanırız.
3 Siviların hacmi dereceli silindir ile ölaülüa
Düzgün bir sekle sahip olmayan katıların hacmini öker
ken de dereceli silindirden yororlanabiliriz. Örneği incelyelim
Ornek:
100mL
50mL
O mL
Yukarıdaki dereceli silindirin
iainde 100 mL su vardır.
laine bir tas bırakıyoruz
tas
150 мL
1OML
Dereceli silindirin içine birDkılan tat suyun seviyesini
50 mL artırdı.
Son durumdaki su seviyesinden ilk durumdaki su seviye.
sini aıkartarak taşın hacmin: bulabiliriz.
150 ML- 100 mL = 50 mL (tasın hacmi)
ve
Unutma: Bütün maddelerin kütlesi ve hacmi vardır.
Ancak ışik, ses, si, gölge gibi maddelerin kütlesi
hacimleri yoktur. Bu sebeple bunlar madde daşildir
-23-
Fen Bilimleri

Sinif

Bölüm: Maddenin Halleri
Maddeler doğada katı, sıvı, gaz olmak üzere üç
farklı halde bulunurlar lnceleyelin:
Maddenin Halleri
Kati SIVI
*-Belirli bir sekilleri
vardir
*-Belirli bir sekilleri
yoktur
Gaz
-Balidi bir sekiller:
yoktur.
*- Etkiyje maruz la- 水 Akıskandıclar. *-Akıskandırlar. Bularat sekilleri de- Bulundukları kabın lundukları ortama
ğisebilir. Kırılıp, şeklini olıdar ya da kaba yoyıbükülebilirler. *-Sikıştırılamazlar, lirdar
*-Akıskan değil- *- Sikıstırılabilirler
kabın seklini
lerdir. Bulunduğu
اه
mazlar
*-Sikiştırılamazlar.
Onekler
Cam
Tas
Odun
Buz
Örnekler
Süt
Gay
Kolonya
Su
Örnekler
Egz02 gaz1
Oksijen
Doğal gaz, LPG
Su buharı, bulut
Unutma: Tuz, seker, pirina, un gibi küçük taneli maddeler
Sıvılar gibi konulduğu kabın şeklini alsa da sivi depil katıdırlar
-24-
Fen Bilimleri

Sinif
Kati bir madde olan demir, sıvı bir madde olan
süt ve goz bir madde lan hava birbirinden farkli
maddelerdir. Fakat aynı maddenin farklı halleri de
olabilir. Orneğı inceleyelim.
I
Yukarida I. durumda kabın içinde buz var. Buz suyun
katı halidir Altındaki ocak yakılıyor. Sıcaklığın etkisiyle
buz eriyor ve II. durumdaki haline geliyor. Suya dönüserek sıyı hale geliyor. Ocak yanmaya devam ediyar ve
su kaynamaya baslıyor. Kaynarken buharlaştığını daha iyi
görebiliyoru2. Bu da suyun ga2 halidir. Görüllüğü gibi su
üa halde de buluna bilmettedir.
Bu ömek aynı zamanda maddenin isı etkisiyle deĝisebileceğini de gösteriyor bize. O zaman yeni bölüme
geameye hazırız.