Lise

yazim kurallari konu anlatimi

admin

Loading…

Taking too long?

Reload document

|

Open in new tab

İndir/Yükle

AZIM KURALLARI

BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI
YERLER
Cümleye büyük harfle başlanır.
● Sahilden topladığı deniz kabuklarını cebine
koydu.
● Eskiden özlemlerimizi mektup yazarak ifade
ederdik.
Özel adlar büyük harfle başlar:
Kişi adları ve soyadları büyük harfle başlar.
● Mustafa Kemal Atatürk, Halide Edip Adıvar,
Yunus Emre.
Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı
sözleri, unvanlar, lakaplar ve rütbe adları büyük harfle başlar.
● Doktor Hüseyin Pehlivan, Sayın Nazlı Yılmaz,
Sevil Hanım, Mehmet Bey, Binbaşı Kemal
Özcan, Aksak Ömer.
Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle
başlamaz.
● Suzan abla, Melahat teyze, Metin dede.
Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle
başlar.
● Sarıkız, Miço, Boncuk, Karabaş.
Ülke ve ulus adları büyük harfle başlar.
● Türkiye,Japonya,İngiltere;Türk,Japon,İngiliz.
Dil adları büyük harfle başlar.
● Türkçe, Almanca, Fransızca.
Din ve mezhep adları büyük harfle başlar.
● İslamiyet, Hristiyanlık, Hanefilik, Protestanlık.
Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.
● Mars, Uranüs, Dünya, Ay, Güneş, Halley,
Çoban Yıldızı.
Dünya, güneş, ay sözcükleri gezegen anlamı
dışında kullanıldığında küçük harflebaşlar.
● Nemrut’ta güneşin doğuşunu izledik.
● Tüm dünya ekonomik krizden etkilendi.
Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak vb.) büyük harfle başlar.
● Avrupa, İç Anadolu Bölgesi, Ankara, Konak,
Elvankent, Çınar Mahallesi, Taksim Meydanı,
Atatürk Bulvarı, Özgürlük Caddesi, Mutluluk
Sokağı.
Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz,
nehir, göl, dağ, boğaz gibi isimler büyük harfle başlar.
● Erciyes Dağı, Kuş Gölü, Çanakkale
Boğazı, Ege Denizi, Tuna Nehri, Aral
Gölü, Zigana Geçidi.
Saray, köşk, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri büyük harfle başlar.
● Topkapı Sarayı, Ankara Kalesi, Mostar Köprüsü, Orhun Anıtları.
Kurum ve kuruluş adları büyük harfle başlar.
● Türk Dil Kurumu, Millî Eğitim Bakanlığı, Ankara Lisesi, Hacettepe Üniversitesi, Talim ve
Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Kitap, dergi, gazete, tablo, heykel adlarının
her sözcüğü büyük harfle başlar.
● Nutuk, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Resmi Gazete,KaplumbağaTerbiyecisi(tablo),Varlık.
Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi gibi
sözler büyük harfle başlamaz.
● Hürriyet gazetesi, Türk Dilidergisi.
Kitap adlarında ve başlıklarda, arada ve sonda bulunan “ve, ile, ya, ya da, veya, yahut, ki,
da” bağlaçlarıyla “mı” soru eki küçük harfle
yazılır. Kelile ile Dimne, Atatürk ve Çocuk.
Millî ve dinî bayramlar ile bayram niteliği kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar.
● 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Nevruz Bayramı, Anneler Günü.
Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle
başlar.
● Kurtuluş Savaşı, Tanzimat Dönemi, Orta Çağ,
Yontma Taş Devri.
Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik
sözcüklerde özel adlar büyük harfle başlar.
● Hindistan cevizi, Japon gülü, Antep fıstığı,
Maraş dondurması, İngiliz anahtarı.
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük
harfle başlar.
● 23 Nisan 1920, 17 Aralık Pazartesi.
Belli bir tarih bildirmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar.
● Okullar eylül ayında açılır.
Şiir dizelerinin ilk harfi büyük harfle başlar.
● Gümüş bir dumanla kapandı her yer,
Yer ve gök bu akşam yayla dumanı.
Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıkta bulunan sözcüklerin tamamı, alt başlıkta bulunan sözcüklerin ise yalnızca ilk harfleri büyük
harfle yazılır.
Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge,
tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar
büyük harfle başlar.
SAYILARIN YAZIMI
Sayılar metin içerisinde genellikle yazıyla yazılır.
● dört kafadar, üç silahşorler, bin yıl sonra, üç
ayda bir, sekizinci sınıf.
Saat, para tutarı, ölçü, istatistiki verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.
● 21.53’te, 2.500 TL, 18 kg, 160 km.
Saatler ve dakikalar metin içerisinde yazıyla
da yazılabilir.
● Saat yediye çeyrek kala, saat onu yirmi
geçe.
Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.
● Üç yüz elli, yirmi bir, seksen beş.
Para ile ilgili işlemlerde senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır.
● 156.215 (yüzellialtıbinikiyüzonbeş)
Sayılara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır ve
sayının ünlülerine uyar.
● 1923’tengünümüze, 1956’dan sonra.
Sayılardan oluşan oyun adları bitişik yazılır.
● beştaş, ellibir,birdirbir.
Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterildiğinde ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak ek yazılır.
● 57’nci Sokak, 9. Cadde, XX. yüzyıl
Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan
sonra kesme işareti ve ek yazılır, nokta konmaz.
● 5.’inci değil 5’inci
Üleştirme (paylaştırma) sayıları rakamla değil yazıyla
yazılır.
● 2’şer değil ikişer, 8’er değil sekizer.
● 3’er değil üçer, 5’er değil beşer.
“DE, Kİ, Mİ”NİN YAZIMI
“-da/-de” EkininYazımı
“-da/-de” eki ismin bulunma ekidir. Bu ek sözcüğe
bitişik yazılır. Ek ünsüz benzeşmesi kuralına uyar.
Bu nedenle “-ta, -te” şekilleri de vardır.
● Kitapların masada duruyor.
● Sınıfta hiç kimse yoktu.
Bulunma hâl eki “-da /-de” cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur.
187
“da, de” BağlacınınYazımı
Bağlaç olan “da, de” ayrı yazılır. Kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü
uyumlarına uyar.
● Uğur da geliyor.
● Kekin yanında çay da istiyorum.
● Sen de beni dinlemiyorsun.
“da, de” bağlacı hiçbir zaman “ta, te” biçiminde yazılmaz.
“Ya” sözüyle birlikte kullanılan “da” mutlaka
ayrı yazılır.
● Öğrencileri ikişerli ya da dörderli sıra
yapalım.
“da, de” bağlacını cümleden çıkardığımızda
cümlenin anlamı değişmez.
“-ki” Ekinin Yazımı
“-ki” aitlik eki sonuna geldiği sözcüğe bitişik yazılır.
● Benim yazım seninkinden daha güzel.
● Akşamkine gelemeyeceğim, ben.
Sıfat türeten “-ki” sözcüğe bitişik yazılır.
● Sokaktaki kavga büyüdü.
● Trendeki yolcular istasyonda indi.
“ki” Bağlacının Yazımı
Bağlaç olan “ki” ayrı yazılır.
● Demek kihiçders çalışmamış.
● Sus ki sana açıklama yapayım.
“mi” Soru Ekinin Yazımı
Soru eki olan “mı, mi, mu, mü” ayrı yazılır. Kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar.
● Sabah oldu mu?
● Size gelecek mi?
Soru ekinden sonra gelen ekler bitişik yazılır.
● Bana borç verecek misin?
● O da alacak mıydı?
“mi” eki sorudan başka görevlerde kullanıldığında
da ayrı yazılır.
● Tatlı mı tatlı bir bebekti.
● Yaz geldi mi tatile gideriz.
İKİLEME VE PEKİŞTİRMELERİN YAZIMI
İkilemeler birbirinden ayrı yazılır. İkileme olan sözcüklerin arasına hiçbir noktalama işareti konulmaz.
● İyi kötü, yalan yanlış, eski püskü, yavaş yavaş.
Pekiştirmeler bitişik yazılır.
● masmavi, kopkoyu, sapasağlam, tertemiz,
yemyeşil, sırılsıklam.
SATIR SONUNA SIĞMAYAN SÖZCÜKLERİN
YAZIMI
Türkçede satır sonuna sığmayan sözcükler hecelerine ayrılarak yazılır ve satır sonuna kısa çizgi (-)
konur.
●
Satır başında ya da satır sonunda tek harf bırakılmaz.
●
“ki” bağlacı, birkaç sözcükte kalıplaştığı için
bitişik yazılır:
● belki, çünkü, hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki, illaki.
Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnızca kesme işareti kullanılır, ayrıca kısa çizgi kullanılmaz.
● ………….. 1923’
ten……
……….. Selma’
da……
………….. İzmir’
in……
……………… iyilik……
(doğru)
………………… iyilik……
(yanlış)
…………… uğursuz……
(doğru)
……………….. uğursuz ……
(yanlış)
………… Çatalağzı……
…………. hanımeli……
…………. kumbara……
BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİNYAZIMI
Benzetme yoluyla gerçek anlamından uzaklaşmış
birleşik sözcükler bitişik yazılır.
● ayakkabı, açıkgöz, karnıyarık, Samanyolu.
Birleşirken ses değişmesi ya da ses düşmesine uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
● pazartesi (pazar + ertesi), kahvaltı (kahve +
altı), niçin (ne + için), sütlaç (sütlü + aş)
Et- ve ol- yardımcı fiilleriyle birleşirken ünlü düşmesine ya da ünsüz türemesine uğrayan birleşik
sözcükler bitişik yazılır.
● affetmek (af + etmek), hissetmek (his + etmek), kaybolmak (kayıp + olmak),hapsolmak
(hapis + olmak)
Bil-, dur-, gel-, kal-, ver-, yaz- ile yapılan birleşik
fiiller bitişik yazılır.
● gidivermek, uyuyakalmak, anlatabilmek, gidedurmak, düşeyazmak, süregelmek.
Ögelerinden biri ya da her ikisi emir kipiyle kurulan
birleşik sözcükler bitişik yazılır.
● çekyat, ateşkes, uyurgezer, örtbas, kapkaç.
-an, -dı, -maz, -mış, -r ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik sözcükler bitişik yazılır.
● oyunbozan, dedikodu, vatansever, bilgisayar,
gecekondu.
Hane, name, kızı, oğlu sözleriyle oluşturulan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
● Dadaloğlu, Seyahatname, dershane, misafirhane.
“Başvurmak, boşvermek, elvermek, vazgeçmek, varsaymak, öngörmek” gibi anlamca kaynaşmış bazı birleşik fiiller bitişik
yazılır.
Etmek, olmak, eylemek, kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleşik fiiller, ses düşmesine ya da
türemesine uğramazsa ayrı yazılır.
● mutlu olmak, rica etmek.
Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerden her ikisi ya da ikincisi, kendi anlamını koruyorsa birleşik
sözcük ayrı yazılır.
● Ankara keçisi, kuru fasulye, çörek otu, gece
yarısı, Kutup Yıldızı, kara yolu, at sineği.
Dış, iç, öte, sıra sözcükleriyle oluşturulan birleşik
sözcükler ayrı yazılır.
● Yasa dışı, hafta içi, aklı sıra, mor ötesi.
“Bir” sözcüğü sayı anlamı taşıdığında “bir takım” sözcüğü ayrı yazılır.
Biraz, birçok, birkaç, hiçbir, herhangi, birçoğu, hiçbiri, birkaçı, birtakım sözcükleri
bitişik yazılır.
“Şey” sözcüğü her zaman ayrı yazılır.
● bir şey, her şey.
KISALTMALARIN YAZIMI
Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her sözcüğün ilk harfinin büyük olarak
yazılmasıyla yapılır. Bazen, kısaltmanın bir sözcük
gibi yapıldığı da görülür. Gelenekselleşmiş olan
T.C. ve T. (Türkçe) dışında büyük harflerle yapılan
kısaltmalarda nokta kullanılmaz. Harf harf yapılan
kısaltmalarda ekler son harfin okunuşuna göre, bir
sözcük gibi yapılan kısaltmalarda ise sözcüğün
okunuşuna göre gelir ve kesme işaretiyle ayrılır.
● TBMM’de TÜBİTAK’ın
Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları kullanılır ve nokta konulmaz. Ayrıca sözcüğün okunuşuna göre ek getirilir ve kesme işaretiyle ayrılır.
● m’den kg’ın
Ancak üs işareti varsa ekler kesme işaretiyle
ayrılmaz.
● m2ye cm3
te
Bazı kısaltmalar noktayla yapılır. Bunlara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz ve sözcüğün
okunuşuna göre gelir.
● Av.
● Alm.dan
189
YAZIMI KARIŞTIRILABİLECEK

SÖZCÜKLER

A

alelacele
aksesuar
aerobik
afra tafra
apar topar
arapsaçı
art arda
apandisit
antrenman
aktris
acente
anekdot
apandis -Bbilumum
başa baş
başhemşire
başkahraman
bilfiil
birçok
birkaç
bire bir
birebir(etkili)
başıboş

briket -C-Ç

yazim kurallari konu anlatimi

SÖZCÜKLER

A

tıraş -U-Ü

Bir yanıt yazın Yanıtı iptal et