İtalyan dilinde geçmiş zaman, bileşik zaman özeliği göstermektedir.
Basit anlamda iki parçadan oluşmaktadır.
Bu bölümde geçmiş zamanı oluşturan ilk parçayı inceleyeceğiz.
İlk parça fiilin, sıfat fiil geçmiş zaman çekimi ( participio passato ) dir.
Bir fiilin, sıfat fiil geçmiş zaman çekimini yapmak için kurallı fiillere uygulanacak ekleri veriyorum.
Are : Ato
Ere : Uto
Ire : Ito
Burada “ere” çekimi biraz kafa karıştırıcıdır.
Neden “uto” bilmiyorum.
Ama çalışırsanız bu bir zorluk olmaktan çıkacaktır.
Hemen örneklere geçelim.
Lavare : Lavato
Dare : Dato
Studiare : Studiato
Cominciare : Cominciato
Pagare : Pagato
Passare : Passato
Mangiare : Mangiato
Saltare : Saltato
Camminare : Camminato
Sapere : Saputo
Perdere : Perduto
Ricevere : Ricevuto
Vendere : Venduto
Sedere : Seduto
Premere : Premuto
Sentire : Sentito
Dormire : Dormito
Uscire : Uscito
Finire : Finito
Partire : Partito
Capire : Capito
Sıfat fiilinin geçmiş zaman çekimi kuralsız olan fiiller aşağıda sunulmuştur.
Dire : Detto
Correre : Corso
Chiudere : Chiuso
Chiedere : Chiesto
Fare : Fatto
Leggere : Letto
Offrire : Offerto
Scrivere : Scritto
Friggere : Fritto
Cuocere : Cotto
Rompere : Rotto
Rimanere : Rimasto
Rispondere : Risposto
Aprire : Aperto
Avere : Avuto
Essere : Stato
Accendere : Acceso
Perdere : Perso
Prendere : Preso
Mettere : Messo
Scegliere : Scelto
Spendere : Speso
Spegnere : Spento
Scendere : Sceso
Succedere : Succcesso
Morire : Morto
Vedere : Visto
Venire : Venuto
Vivere : Vissuto
Nascere : Nato
Ridere : Riso
Togliere : Tolto
Parçaları birleştirmeye devam ediyoruz.Geçmiş zaman formülasyonu az sonra açıklanak fakat hedefe sağlam adımlarla gidelim.
Geçişli ve geçişsiz fiil ne anlama gelir?
Geçişli fiil nesne alan fiildir.
Kısaca fiile
“neyi, kimi” sorularını sorduğunuzda cevap alıyorsanız bu fiil geçişli fiildir.
Geçişsiz fiile “neyi, kimi” sorusunu sorduğunuzda cevap alamazsınız.
Türkçe karşılığı “almak” olan “prendere” fiili geçişli midir ?
Evet geçişlidir. “Neyi almak?” sorusuna cevap vermektedir.
Türkçe karşılığı “gelmek” olan “venire” fiili geçişli midir ?
Hayır geçişsizdir. “Neyi gelmek” sorusuna cevap vermemektedir.
| Geçmiş Zaman Formülü | |
| Avere ( presente çekimi ) | Participio Passato |
| Essere ( presente çekimi ) | |
Geçmiş zaman içerisinde kullandığımız fiil eğer geçişli ise;
Avere (presente çekimi ) + Participio Passato formülasyonu
Geçmiş zaman içerisinde kullandığımız fiil geçişsiz ise;
Essere ( presente çekimi ) + Participio Passato formülasyonu
| Avere temelli geçmiş zaman çekimi | Essere temelli geçmiş zaman çekimi | ||
| Ho | Participio “o” ile sonlanır | Sono | o/a ile sonlanır |
| Hai | Sei | ||
| Ha | é | ||
| Abbiamo | Siamo | i/e ile sonlanır. | |
| Avete | Siete | ||
| Hanno | Sono | ||
Yukarıda yer alan tablo büyük önem arzetmektedir. Bir daha tekrar ediyorum. “Essere” temelli geçmiş zaman çekiminde “Participio Passato” özneye göre şekillenir. İlk adım fiilin geçişli yada geçişsiz mi olduğuna karar vermek, eğer geçişli ise “Participio Passato” yu özneye göre şekillendirmektir.
Mario é tornato
Mario erkek olduğu için “Participio Passato” o eki ile sonlandı.
Maria é tornata
Maria bayan olduğu için “Participio Passato” a eki ile sonlandı.
Loro (Mario,Julio) sono tornati
Mario ve Julio çoğul erkek olduğundan “Participio Passato” i eki ile sonlandı
Loro (Franca,Maria) sono tornate
Franca ve Maria çoğul bayan olduğundan “Participio Passato” e eki ile sonlandı
Loro (Mario,Franca) sono tornati
Çoğul grup bayan ve erkeklerden oluşuyorsa “Participio Passato” i eki ile sonlanır.
Bu bölümde geçmiş zaman analizimizi genişletiyoruz.
Daha iyi kavramanız için basamaklı örnekler geliştirdik.
Türkçe karşılığı “söylemek” manasına gelen “dire” fiilini alalım.
Kurmamız gereken cümle “Ben berlusconi’ye söyledim.” olsun.
“Dire” fiili geçişlidir, zira “neyi söyledin” sorusuna cevap vermektedir.
Demek ki “avere” temelli geçmiş zaman kullanılacak.
Ben dediğine göre avere fiilinin 1. tekil şahısı olan “ho” kullanılacak
Şimdi ise “dire” fiilinin “Participio Passato” sunu bulmalıyız.
Cevap “Detto” dur. Formülasyonu hatırlayalım.
Hadi bitirin şu işi
“”Ho detto a Berlusconi””
Bir örnekle tabi kimse yetinemez.
Bu örnekte şirketimizden hediyedir.
Türkçe karşılığı “vermek” manasına gelen “dare” fiilini alalım.
Kurmamız gereken cümle “Biz Berlusconi’ye verdik” olsun.
“Dare” fiili geçişlidir, zira “neyi verdin” sorusuna cevap vermektedir.
Demek ki “avere” temelli geçmiş zaman kullanılacak.
Biz dediğine göre avere’nin 1 çoğul şahısı “abbiamo” kullanılacak
Şimdi ise “dare” fiilinin “Participio Passato” sunu bulmalıyız
. Cevap “Dato” dur. Formülasyonu hatırlayalım.
Bitirin şu işi Gözlerimi kapıyorum.
“”Abbiamo dato a Berlusconi””
Bir yazar dostunuzun güzel bir romanı yazdığını ifade etmek istiyorsunuz.
Türkçe karşılığı “yazmak” manasına gelen “scrivere” fiilini alalım
Kurmamız gereken cümle “Cem Uzan güzel bir hikaye yazdı” olsun.
“Scrivere” fiili geçişlidir, zira “neyi yazdın” sorusuna cevap vermektedir.
Demek ki “avere” temelli geçmiş zaman kullanılacak.
Avere fiilinin 3. tekil şahısı olan “ha” kullanılacak.
Şimdi ise “scrivere” fiilinin “Participio Passato” sunu bulmalıyız.
Cevap “Scritto” Formülasyonu hatırlayalım
Bitirin şu işi hey kime söylüyorum
“” Cem Uzan ha scritto un bel romanzo “”
Bu bölümde geçmiş zaman analizimizi geçişsiz fiiller yönünde genişletiyoruz.
Türkçe karşılığı “doğmak” manasına gelen “nascere” fiilini alalım.
Kurmamız gereken cümle
” Fellini 1920 ‘de doğdu.” olsun.
“Nascere” fiili geçişsizdir,
zira “neyi doğdun” sorusuna cevap vermemektedir.
Demek ki “essere” temelli geçmiş zaman kullanılacak.
Essere fiilinin 3 . tekil şahısı olan ” é” kullanılacak.
Şimdi ise “nascere” fiilinin “Participio Passato” sunu bulmalıyız.
Cevap “nato” dur.
Formülasyonu hatırlayalım.
“”Fellini é nato in 1945″”
“Essere” temelli çekimlerde “Participio Passato” nun özneye uyum sağladığını bir kere daha hatırlatayım.
Pratik zekamızı kullanalım;
Fellini é nato in 1945( bir erkek )
Sophia Loren é nata in 1945 ( bir dişi )
Loro sono nati in 1981 ( birden fazla erkek )
Loro sono nate in 1985 ( birden fazla dişi )
Burada kafası karışanlar olabilir.
“Essere” içerisinde hem birinci tekil hem de üçünçü çoğul şahıs için “sono” kullanılıyor.
Io sono nato in 1981 ( ben ) ( söyleyen erkek )
Io sono nata in 1981 ( ben ) ( söyleyen dişi )
Varsayalım sırasıyla bir erkek, bir bayan, bir grup erkek, bir grup bayanın yola çıkacaklarını bildireceksiniz.
Türkçe karşılığı “Yola koyulmak” manasına gelen “partire” fiilini alalım.
“Partire” fiili geçişsizdir, zira “neyi yola koyulmak” sorusuna cevap vermemektedir.
Demekki “essere” temelli geçmiş zaman kullanılacak.
Şimdi ise “partire” fiilinin “Participio Passato” sunu bulmalıyız.
Cevap “Partito” dur. Formülasyonu hatırlayalım.
Stefano é partito
Gina é partita
Loro (Giuseppe,Rocco) sono partiti
Loro (Claudia,Silvana) sono partite
Loro (Aldo,Maria) sono partiti
Dikkat edilmesi gereken nokta “Participio Passato” şekillenmesinin tüm şahışlarda geçerli olmasıdır.
Sei partito ( Bir erkek )
Sei partita ( Bir bayan )
Siamo partiti ( Bir grup erkek )
Siamo partite ( Bir grup bayan )
Siete partiti ( Bir grup erkek )
Siete partite ( Bir grup bayan )
Arkadaşlar cümlede illaki bir kişiden bahsedilecek diye bir kural yok,
sizin bakmanız gereken öznenin karakteridir.
la scienza è nata
il sito è nato
le scienze sono nate
i siti sono nati
Ho cambiato i miei numeri : Numaralarımı değiştirdim
Ho speso gran parte dei miei soldi per donne : Paramın büyük bir bölümünü kadınlar için harcadım
Noi abbiamo spento le luci : Işıkları açtık
Ho cambiato la macchina : Arabamı değiştirdim
Il consigliere ha visitato l’europa : Danışman, avrupa’yı gezdi
Stupide politiche di governo hanno dato ad Amazon questa opportunità : Hükümetin aptal politikaları, Amazon’a bu fırsatı verdi.
Il pilota ha bevuto troppo : Pilot çok fazla içti
Ha mangiato qualcosa di tossico : Zehirli birşeyler yedi
A dicembre 10 milioni di italiani hanno comprato su internet : Aralık’ta 10 milyon italyan, internet üzerinden alışveriş yaptı (satın aldı)
Loro hanno passato parte del tempo a scrivere : Zamanlarının bir bölümünü yazarak geçirdiler.
Ho smesso di drogarmi : Uyuşturucu kullanmayı bıraktım
Io ho passato la stessa situazione : Aynı durumu yaşadım (geçirdim)
Io fatto un blog : Bir blog yaptım
Ho preso la decisione di candidarmi alla presidenza francese alle prossime elezioni : Gelecek fransa başkanlık seçimlerinde aday olma kararını verdim (aldım)
Quante persone ti hanno visto nudo ? : Kaç kişi sizi çıplak gördü ?
Io ho fatto nulla tutta la giornata : Bütün gün hiçbir şey yapmadım
Cosa abbiamo fatto : Biz ne yaptık
In Iraq abbiamo fatto miglialia di errori : Irak’ta binlerce hata yaptık
Lui ha lavorato nel telefilm ” Numero 7 ” : 7 numara dizisinde çalıştı
Hanno lavorato con noi : Bizimle çalıştılar
Noi abbiamo lavorato con entusiasmo : Büyük bir zevkle çalıştık
Lei ha viaggiato molto : Çok seyahat etti
Lei ha viaggiato per mezzo mondo : Dünyanın yarısını gezdi
Ho viaggiato in Francia : Fransa’yı gezdim
Ho viaggiato 3 volte nell’arco di due anni con questa azienda : Bu şirketle 2 yıl içerisinde 3 kez seyahat ettim
Noi abbiamo parlato di cani : Köpeklerden konuştuk
Prodi ha parlato : Prodi konuştu
I miei occhi malati hanno visto : Benim hasta gözlerim gördü
Satana ha finito di aspettare : Şeytan beklemeyi bitirdi
Ambasciatrice di Cuba in Giamaica ha condannato l’applicazione extra-territoriale delle leggi nordamericane per rafforzare la politica di blocco economico contro Cuba : Jamaika’da bulunan Kübalı bayan büyükelçi, kuzey amerika yasalarının, küba’ya karşı ekonomik yaptırımı artırmak için kendi sınırlarını aşacak biçimde uygulanmasını kınadı
Io ho venuto a cercare : Aramaya geldim
Ambasciatrice di Cuba ha ricordato la recente multa imposta dal governo messicano : Kübalı bayan büyükelçi, meksika hükümetinin son vergi cezasını hatırlattı
Ho preso un virus : Virüs aldım (yedim )
Ambasciatrice di Cuba ha spiegato che ogni anno l’Assemblea Generale della ONU vota a favore del termine della politica di blocco economico contro l’Isola : Kübalı bayan büyükelçi, her yıl UN genel kurulunun ada’ya karşı yapılan ekonomik kısıtlama politikalarının sonlandırılması lehinde oy kullandığını açıkladı
Io ho aperto le tende : Perdeleri açtım
Ho sentito il nuovo singolo di Valeria Rossi : Valeria Rossi’nin yeni single’ını dinledim
Silvio non ha capito che così si perde : Silvio ne kaybettiğini anlamadı
Berlusconi ha capito che la verifica è una cosa seria : Berlusconi, gözden geçirmennin ciddi birşey olduğunu anladı
Ho perso le parole : Sözcükleri kaybettim
Noi abbiamo perso tutti : Herşeyi kaybettik
I soldati hanno cominciato a sparare : Askerler ateş etmeye başladı
I ho acceso la luce/la radio/la televisione : Işığı/Radyoyu/Tv’yi açtım
Io ho spento la luce/la radio/la televisione : Işığı/Radyoyu/Tv’yi kapattım
Il crawler di Yahoo ha cominciato a lavorare : Yahoo’nun yeni web örümceği çalışmaya başladı.
Ho finito Max Payne : Max Payne’i bitirdim
Maria ha sentito la voce di Dio Padre : Maria, Allah babanın sesini duydu
Il Padrino ha finito la corsa : Mafya babası yolculuğu bitirdi.
Hai finito di editare il titolo ? : Başlığı düzenlemeyi bitirdin mi ?
Noi abbiamo mostrato loro i biglietti da visita : Giriş biletlerimizi onlara gösterdik
Ho preparato la cena : Akşam yemeğini hazırladım
Noi non abbiamo avuto tempo di preparare : Hazırlanmak için zamanımız yoktu
Io ho aperto i miei occhi : Gözlerimi açtım
Ho veduto nascere il sole : Güneşin doğuşunu gördüm
Emre ha scelto le coppie : Emre, kopyaları şeçti
Non ho avuto modo di approfondire questo argomento : Bu düşünceyi derinleştirecek olanağa sahip değildim
Se la vittima ha avuto esperienze, la violenza sessuale è meno grave : Eğer kurban çok deneyim sahibiyse, cinsel şiddet daha az etkili olur
Io ho voluto lo stesso fare : Aynı şeyi yapmak isterdim
Ho tradotto il modulo HelpDesk: Helpdesk modülünü çevirdim
Ha saputo aprire una nuova strada : Yeni bir yol açmayı biliyordu
Abbiamo pagato un prezzo alto : Yüksek bir fiyat ödedik
Noi abbiamo corso per le strade : Sokaklarda koştuk
Giuseppe ha scritto : Giuseppe yazdı
Sei stato felice : Sen mutluydun
Io sono andato la prima volta in Bosnia nel 1998 : Bosna’ya ilk kez 1998 yılında gittim
Io sono andata a camminare con tutti i giovani : Bütün gençlerle yürümeye gittim
Noi siamo andati per l’istituto a 9:20 per vedere per la prima volta l’esposizione : İlk kez bir sergi izlemek için 9.20’de enstitü’ye gittik
Noi siamo andate in Toscana per tre giorni : Üç günlüğüne Toscana’ya gittik
I soldati sono andati oltre il confine : Askerler sınırın diğer tarafına gitti
Le bambine del mercato sono andate in paradiso : Piyasanın bebekleri cennete gitti
Io sono tornato Martedì dalla Liguria : Liguria’dan salı günü döndüm
Io sono tornata per te : Senin için döndüm
Io sono stato a Falluja : Felluce’deydim
Io sono stato un agente CIA : CIA ajanıydım
Io sono stata sua nella foga : Senin ateşin içindeydim
Io sono stata a Vienna durante il primo semestre dell’anno accademico : Akademik yılın ilk döneminde Viyana daydım
Noi non siamo stati contadini : Biz köylü değildik
Noi siamo state in questo ostello 4 giorno : Bu otelde 4 gün bulunduki
Noi siamo rimasti molto soddisfatti : Çok memnun kaldık
Noi siamo rimaste molto deluse : Düş kırıklığına uğradık
Io sono rimasto senza mouse : Faresiz kaldım
Io sono rimasta nuda : Çıplak kaldım
Io sono arrivato in questa Facoltà : Bu fakülteye geldim ( vardım )
Io sono arrivata a Pisa con 15 minuti di ritardo : Pisa’ya 15 dakika geç geldim ( vardım )
Noi siamo entrati nella terza dimensione : Üçüncü boyuta girdik
Noi siamo entrate nel negozio di cd : Cd mağazasına girdik
Loro sono usciti con arroganza : Küçümsemeyle çıktılar
Loro sono uscite le commissioni d’esame : Sınav komisyonlarından çıktılar
Io sono venuto per bruciare nell’arena dell’Amore : Aşkın dehlizlerinde yanmak için geldim
Io non sono venuta per scoprire le scarpe : Ayakkabıları keşfetmek için gelmedim
Marcello Mastroanni è morto : Büyük usta öldü
L’attrice Alida Valli è morta nella sua casa romana alle 5.30 di questa mattina : Bayan sanatçı Alida Valli, bu sabah 5.30’da roma’da ki evinde öldü
È nato un bambino : Bir bebek doğdu
Com’è nata la scienza ? : Bilim nasıl doğdu ?