Uzman Baogretmenlik Modul 8 Digital Yetkinlik Yererlirlik Konu Anlatimi

Dijital Yetkinlik Yeterlik

❖ Dijital yetkinlik ve dijital yeterlik kavramları farklı kaynaklarda zaman zaman eş anlamlı olarak kullanılmakla birlikte anlam olarak farklılıkları bulunmaktadır.
❖ Bu belgede dijital yetkinlik bir üst kavram olarak kullanılmıştır ve dijital yeterliğin bilgi, beceri ve gerektiği gibi kullanımın ötesinde dijital araç, süreç ve olanakların kullanımında içinde bulunulan durumla değerlendirmeyi ve karar verebilmeyi de kapsamaktadır.
❖ Yetkinlik ve yeterlik terimlerinin literatür ve sözlük anlamları incelendiğinde yetkinlik, “yargılamaya yetkili” veya “konuşma hakkına sahip” anlamına gelmektedir.
❖ Öte yandan yeterlik ise Türk Dil Kurumu Sözlüğüne göre “Bir işi yapma gücünü sağlayan özel bilgi veya ehliyet.” ya da “Görevi yerine getirme gücü veren bilgi.” olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımlardan da anlaşılacağı üzere yeterlik kelimesi anlam olarak bir işi yapmak için gerekli minimum bilgi ve becerileri ifade eder.
❖ Yeterlikler bir ürün üreten veya hizmet sunan meslek dalları için bilgi ve beceri gereksinimlerini tanımlar. Eğitim-öğretim hizmetini sunan öğretmenlik mesleği de buna dâhildir.
❖ Öğretim alanında yeterlikler bizler için öğretimde ulaşılması gereken hedefler olarak karşımıza çıkmaktadır.
❖ Hangi seviyede veya bağlamda olursa olsun öğretim faaliyetleri ile hedef yetkinliklerin öğrenenlere kazandırılması beklenir.
❖ Dolayısıyla bu yeterlikler öğretimi planlamada hedef ve doğrultu gösteren deniz feneri gibidir. Öğretimin planlanmasında yeterlikler;

Bilgi/beceri tipleri ve seviyelerini belirlemede,

Ders içeriklerini oluşturmada,

Okul müfredatlarını oluşturmada,

Öğretmen adaylarını yetiştirmede,

Öğretmen mesleki gelişim programlarını oluşturmada yol göstericidir.
❖ Yeterlikler “Ne öğretmeliyiz?” veya “Ne Öğrenmeliyiz?” sorusunun cevabını vermek için program ve öğretim tasarımcılarına yardım eder.
❖ Dolayısıyla yeterlikler eğitimöğretim faaliyetlerinde öğreten ve öğrenen rolünde olmak fark etmeksizin tüm paydaşları etkiler.

1.2. Dijital Yeterlikler ve Öğretmen Yeterlikleri

Dijital yeterlik; geniş anlamda iş, istihdam edilebilirlik, öğrenme, boş zaman, dâhil olma ve/veya topluma katılım ile ilgili hedeflere ulaşmak için Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (BİT’in) kendinden emin, eleştirel ve yaratıcı kullanımı olarak tanımlanabilir.
❖ Dijital yeterlik, görevleri yerine getirmek için BİT ve dijital medyayı kullanırken gerekli olan bilgi, beceri, tutumlar (dolayısıyla yetenekler, stratejiler, değerler ve farkındalık dâhil);
sorunları çözmek;
-iletişim kurmak;
-bilgileri yönetmek;
-işbirliği yapmak;
-içerik oluşturmak ve paylaşmak;
-ve iş, boş zaman, katılım, öğrenme, sosyalleşme, tüketme ve güçlendirme için etkili, verimli, uygun, eleştirel, yaratıcı, özerk, esnek, etik, yansıtıcı bir şekilde bilgiyi yapılandırmak olarak tanımlanmaktadır.
❖ Bu yönleriyle aynı zamanda bilgi, iletişim ve iş birliği, medya, bilişim güvenliği, problem çözme ve eleştirel düşünme gibi farklı okuryazarlıkları içeren bir yeterliktir.
❖ Öğretmenlerin eğitim alanında sahip olması gereken en yaygın yeterliklerden biri dijital yeterliktir.
❖ Günümüz toplumunun zorluklarına ve taleplerine yeterince hazırlıklı olmak için teknolojide yeterlik zorunludur.
❖ Öğrenciler akıllı telefonlar, tabletler ve sosyal ağ uygulamaları gibi dijital araç ve ortamlarla giderek daha fazla zaman geçirmektedirler.
❖ BİT’in hızlı gelişimi ile birlikte yaşama, çalışma ve öğrenme biçimi sürekli olarak değişmiştir.
❖ BİT’teki gelişmeler, daha önce var olmayan işleri ve becerileri beraberinde getirmiş ve gençlerin henüz var olmayan kariyerler için eğitim almaları gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.
❖ Araştırmalar, yaratıcı ve yenilikçi çalışanların eksikliğine giderek daha fazla dikkati çekmektedir.
❖ Tüm bu gelişmeler, öğretmenlere yeni zorluklar getirmiştir ve hangi öğrenmelerin nasıl gerçekleşeceği konusunda köklü değişiklikler gerektirmiştir.
❖ Okulların yalnızca teknolojik araçları temin etmeleri değil aynı zamanda sınıfta teknolojinin kullanımı konusunda dengeyi sağlamaları ihtiyacı giderek artmıştır.
❖ Teknoloji eğitimin temelini değiştirdikçe beraberinde yeni sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bunların arasında öğretmenlerin dijital dönüşüme adapte olması bir başka deyişle öğrencilerine yetişmeye çalışması vardır.
Çünkü geleceğin eğitimi dijital dünya ile şekillenmektedir.

1.3. Dijital Beceriler ve Dijital Okuryazarlık

❖ İnternet teknolojilerinin çalışma, öğrenme ve eğlenme yöntemlerimizi değiştireceği öngörüsü her geçen yıl ortaya çıkan teknolojiler ile sürekli kendini yenileyerek gerçekleşmektedir.
❖ Bilişim teknolojilerinin toplum içinde yaygınlaşması ve bu teknolojiler ile yapılabilen işlerin çeşitliliği, bilişim teknolojilerini etkili, verimli ve güvenli olarak kullanmayı bir zorunluluk yapmaktadır.
❖ Bilişim teknolojilerinin toplum içinde bilinçli kullanılması için gerekli bilgi ve becerileri dijital okuryazarlık olarak adlandırılır.
❖ Dijital beceri, günlük yaşamda bir sorunu çözmek için bilgi teknolojisi becerisini kullanma ve uygulama yeteneğidir.
❖ Dijital beceriler; bilgileri yönetmek, iletişim kurmak, sorunları çözmek ve içerik oluşturmak için donanım ve yazılım kullanma becerisi gibi temel becerilere hâkim olmayı gerektirir.
❖ Dijital becerilerin örgün eğitimde çeşitli hizmet içi eğitimler ve toplumda bilgi teknolojisinin sürdürülebilir kullanımı yoluyla sürekli olarak geliştirilmesi gerekmektedir.
❖ Dijital okuryazarlık; günümüz dünyasında çalışabilmek, öğrenebilmek ve eğlenebilmek için iletişim ve etkileşimi bilişim teknolojileri kullanarak etkili, verimli ve güvenli şekilde yapabilecek kadar becerilere sahip olmak demektir
❖ Dijital okuryazarlık, adından da anlaşılacağı üzere bilişim teknolojilerini etkili, verimli ve güvenli olarak kullanabilmek için gerekli minimum yeterliklere sahip olmak demektir. Ancak dijital yeterlikler statik bir çalışma alanı değildir.
❖ Bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, bu teknolojileri kullanarak gerçekleştirilen bireysel amaçların çeşitliliği ve teknolojilerin yapısından kaynaklı güvenlik açıkları nedeniyle bireyler de dijital yeterliklerini güncel tutmalıdırlar.

1.4. Dijital Çağ ve İlgili Tanımlar

❖ Dijital çağda öğretmenin rolü daha karmaşık ve zordur. Öğretmenler dijital çağa ayak uydurabilme, değişimin taşıyıcısı ve dönüşümün bir parçası olabilme gibi birçok rol üstlenmektedirler.
Dijital ayak izi, dijital ağ ve dijital kimlik gibi yeni kavramların hayat bulduğu günümüzde öğretmenlere büyük rol düşmektedir.
❖ Dijital dönüşüm ve beraberinde gelişen teknolojiler, dijital vatandaşlık, e-devlet tanım ve uygulamaları dikkat çeken konulardır.

Dijital Dönüşüm

Dijital Dönüşüm Vial tarafından “bilgi, bilişim ve ağ teknolojilerinin birlikte kullanımıyla bir varlığın özelliklerinde önemli değişiklikleri tetikleyerek iyileştirmeyi / geliştirmeyi amaçlayan bir süreç” olarak tanımlanmaktadır.
❖ Yeni değerler ve yöntemler oluşturmak için stratejik yapıda, iş süreçlerinde ve iş kültüründe dönüşüm gerekmektedir. Öğretmenlik mesleği bu dönüşümün bir parçasıdır.
❖ Yaratıcılığı ve inovasyonu merkeze alan dijital dönüşüm, geleneksel yöntemlerde daha verimli sonuçlar elde etmek için ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda bazen birbirinin yerine kullanılan üç terim ortaya çıkmıştır: dijitalleştirme, dijitalleşme ve dijital dönüşüm.
❖ Dijitalleştirme, var olan içeriklerin dijital ortama aktarımını kapsamaktadır. Dijitalleşme, hizmetlerin (örneğin bankacılık işlemleri, öğrenci akademik başarı takibi, vergi ve yasal süreçler) çevrim içi ortamlardan ve uzaktan gerçekleştirilmesini kapsar.
❖ Dijital dönüşüm ise teknoloji adaptasyonu ile veri alışverişi ve otomasyon içeren bütünleşik sistemlerde süreçlerin dijital ortama taşınması ve daha verimli işletilmesini kapsamaktadır.
E-devlet servisleri en öne çıkan dijital dönüşüm araçlarıdır.
❖ Dijital Vatandaşlık 2008 yılında Uluslararası Eğitimde Teknoloji Topluluğu (International Society for Technology in Education, ISTE), öğretmenler için Ulusal Eğitim Teknolojisi Standartlarını güncellemiş ve dijital vatandaşlığa dikkat çekmiştir.
❖ Özellikle öğretmenler dijital vatandaşlığı anlamaya ve öğretmeye teşvik edilmektedir. Çünkü teknolojide yaşanan gelişmelerle eğitim, ticaret, sağlık, iletişim, hukuk ve güvenlik gibi vatandaşlık boyutları dijital ortamlara taşınmıştır.
❖ Öğretmenler öğrencilerini dijital vatandaşlık becerileriyle donatmalı ve öğrencilerin teknoloji okuryazarı olabilmeleri için onlara yardımcı olmalıdırlar.
❖ Okullar, öğrenmeyi desteklemek için daha fazla teknoloji kullanımına yöneldikçe, öğretmenlerin yalnızca teknolojiyi nasıl kullanacaklarını ve uygun şekilde entegre edeceklerini anlamalarına değil, aynı zamanda dijital vatandaşlığı ve teknolojinin öğrenciler üzerindeki etkisini anlamalarına da artan bir ihtiyaç vardır .
❖ Hem okul içinde hem de okul dışında teknolojiye daha fazla erişim, teknolojinin uygunsuz kullanımı ile beraber siber zorbalık ve dijital mahremiyet gibi büyük riskleri beraberinde getirmektedir.
❖ Dijital vatandaşlık, teknoloji erişimi ve becerilerinin yanı sıra eğitim yetkinlikleri gerektirir. Dijital vatandaşlık, teknoloji kullanımına ilişkin davranış normları olarak tanımlanabilir.
❖ Ayrıca dijital vatandaşlık, dijital dünyada görev yapmak için sorumlu olunan dijital alışkanlıklar (dijital teknolojilerin etkin ve güvenli bir şekilde günlük kullanımı) olarak tanımlanmaktadır.
❖ ISTE, dijital vatandaşlığı, öğretmenlerin öğrencilerine öğretmekten sorumlu tutulduğu eğitim teknolojisinin temel bir yönü olarak ifade etmektedir ve bunun için standartlar belirlemiştir.
❖ Dijital vatandaşlığa ilişkin eğitimciler için ISTE standardı, “öğretmenlerin öğrencilerine olumlu ve sorumlu bir şekilde dijital dünyaya katılmaları için ilham vermeleri” gerektiğidir .
❖ E-Devlet E-devlet, daha iyi bir süreç yönetimine ulaşmak için bir araç olarak Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (BİT) ve özellikle internetin kullanılması olarak tanımlanmaktadır.
❖ İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) e-Devlet Projesi bağlamında, “e-devlet” terimi üç grupta tanımlanmıştır :
a. E-devlet, internet (çevrim içi) hizmet sunumu ve e-danışmanlık gibi diğer internet tabanlı
faaliyetler olarak tanımlanır.
b. E-devlet, devlette BİT kullanımına eşittir.
c. E-devlet, kamu yönetimini BİT’lerin kullanımı yoluyla dönüştürme kapasitesi olarak tanımlanır veya aslında BİT’ler etrafında inşa edilmiş yeni bir hükûmet biçimini tanımlamak için kullanılır. Bu yön genellikle internet kullanımıyla bağlantılıdır.
❖ E-devlet ile yeni liderlik biçimleri, yeni tartışma ve karar verme stratejileri devreye girmektedir.
❖ Basu’ya göre e-devlet, vatandaşlara fayda sağlamak için devlet hizmetlerine erişimi ve bu hizmetlerin sunumunu geliştirmeyi amaçlar.
❖ Daha da önemlisi, bir ülkenin kalkınması için sosyal ve ekonomik kaynakları daha iyi yönetmek amacıyla devletin etkili yönetişime ve artan şeffaflığa yönelimini güçlendirmeye yardımcı olmayı amaçlar.

1.5. Dijital Teknolojiler ve Hukuksal Boyut Bilişim Hukuku,

❖ Etik ve Telif Hakları Günümüzde internetin yaygınlaşması ve açık erişim ile birlikte bilgiye erişim ve bilginin yayılması da hızlanmıştır.
❖ Bilgi toplumu bilginin işlenmesinde ve depolanmasında bilgi ve iletişim teknolojilerini baz alan ve temel üretim faktörü bilgi olan bir toplum yapısıdır.
❖ Bilgi toplumu ya da Bilgi Çağı, bilgisayar teknolojilerine artan bir bağımlılık, büyük bir bilgi sektörüne yönelik iş gücü ve büyüyen bir iş bölümü gibi bir dizi özellik veya niteliğe sahiptir.
❖ Bu toplumun uyması gereken bilişim etiği dediğimiz bazı kurallar vardır.
❖ Bilişim etiği, bilgisayar, iletişim ve ağ/internet ortamlarında uyulması gereken kuralları tanımlayan normlardır.
❖ Bilişim etiği, tüm “bilişim toplumu”nun bilgisayar kullanımı sırasında uyulması gereken kuralları düzenler.
❖ Temel amaç, kişilerin azami fayda ve asgari zarar ile bu ortamları kullanmasını güvence altına almaktır.
❖ Bilgi toplumunda karşımıza çıkan diğer bir kavram ise telif haklarıdır. Telif hakkı, kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır.
❖ Tonta’ya göre telif hakkı, özgün ve yaratıcı eser sahiplerine (yazar, sanatçı, besteci, tasarımcı, vd.) belirli bir süre için yasayla tanınan manevi ve ekonomik haklardır. Telif hakları fikirleri değil, fikirlerin ifade etme biçimini koruma altına almaktadır.
❖ Telif haklarının temelde kişisel ve toplumsal olmak üzere iki amacı vardır. Kişisel amaç, yaratıcı eser sahiplerini telif hakları aracılığıyla ödüllendirmek ve daha fazla eser yaratmaya teşvik etmektir.
Toplumsal amaç ise özgün ve yaratıcı eserleri belirli bir süre geçtikten sonra toplumdaki herkesin yararlanmasına sunmaktır.
❖ Telif hakkı yasaları hangi eserlerin korunup hangilerinin korunmadığını tanımlar, eser sahiplerinin ve kullanıcıların haklarını düzenler ve eser sahibi ile kullanıcı arasında bir denge kurar.
❖ Bilişim hukuku ise etik ve telif haklarına paralel olarak doğmuş olan bir kavramdır.
❖ Bilişim teknolojilerin kullanımının giderek artmasından ve riskli kullanımından dolayı bilişim suçu dediğimiz bazı suç türleri ortaya çıkmıştır. Bilişim suçu hukuksal yapıda karşılığı olan kavramlardandır.
Bilişim suçu, bilgileri otomatik işleme tabi tutan veya verilerin nakline yarayan bir sistemle gayrı kanuni, gayrı ahlaki veya yetki dışı gerçekleştirilen her türlü davranış olarak tanımlanmaktadır .
❖ Bilişim etiği ya da telif hakkı ihlalleri bilişim suçları kapsamında ele alınmaktadır. Bilişim suçlarıyla ilgili yasal düzenlemeler ise bilişim hukukunu kapsamındadır.

Kişisel Veriler ve Kişisel Verilerin Korunması Kanunu

Kişisel veri, gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgiyi kapsamaktadır. Vatandaşlık numarası, adı ve soyadı, kişinin e-posta adresi, IBAN bilgisi, araç plaka bilgisi, görevine uygun olarak ehliyet bilgisi, kişinin fiziksel özellikleri, öğrencinin almış olduğu not bilgisi, aldığı burs miktarı, hangi yurtta kaldığı gibi bilgiler kişisel veri olarak ele alınabilir.
❖ Kişisel verilerin korunması, temel bir insan hakkı olan özel hayatın gizliliği ile doğrudan bağlantılıdır. Kişilerin özel hayatının gizliliğini sağlayabilmek için üçüncü kişilerin eline geçmesinde sakınca bulunan verilerinin hukuken korunması gereklidir.
❖ Anayasa’da, kişisel verilerin korunmasıyla ilgili detaylı düzenlemelerin kanunla yapılacağı belirtilmektedir.
❖ Anayasa’da öngörülen başta özel hayatın gizliliği olmak üzere temel hak ve özgürlüklerin korunması amacıyla 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) 2016 yılında Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Kişisel verilerin kullanımında aşağıda belirtilen kurallara dikkat edilmesi gerekmektedir:
● Kişisel verilerin toplanmasında hukuka ve dürüstlük ilkelerine uyulması
● Kişisel verilerin elde edildiği kaynakların açık ve net olması
● Kişisel verilerin doğru ve güncel olması
● Verilerin meşru ve gerekli amaçlar için toplanıyor ve işleniyor olması
● Veri toplama amaçlarının açıklanması ve sadece bu amaçlar için kullanılması
● Verilerin amaç için kullanıldıktan sonra muhafaza edilmemesi ve silinmesi

Dijital Yeterliklerin Oluşum Süreci ve Değerler

2.1. Neden Dijital Yeterlik Çalışıyoruz?

❖ Dijital yeterliklerin neden gerekli olduğu ve neden üzerinde çalışıldığı sorularının cevabını bulmak için hem ulusal hem de uluslararası boyutta yapılan gelişmeleri incelemek gereklidir. Bu inceleme sonucunda dijital yeterliklerin bir vizyon ya da politika gelişimine ışık tuttuğu veya bu gelişimin bir parçası olduğu görülmektedir.
2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi
❖ Teknolojik ilerleme ve dijital dönüşüm, tüm dünya için yeni bir çağın kapılarını aralamış durumdadır.
❖ “Dördüncü Sanayi Devrimi” olarak adlandırılan bu gelişim süreci, insanlık için önemli imkânlar sunarken ülkeler düzleminde ise tüm dengelerin değişmesine ve rekabet koşullarının yeniden şekillenmesine neden olmaktadır.
❖ Ülkemizde bu yeni dönemin paradigma değişimlerini, küresel rekabette daha güçlü olmayı, sürdürülebilir ekonomik kalkınmayı ve toplumsal refah artışını sağlamak amacıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından “2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi” hazırlanmıştır.
❖ Bu belgede, Türkiye’nin “Millî Teknoloji Güçlü Sanayi” vizyonunu gerçekleştirmede yol haritası çizilmektedir.
❖ “Yüksek Teknoloji ve İnovasyon”, “Dijital Dönüşüm ve Sanayi Hamlesi”, “Girişimcilik”, “Beşerî Sermaye” ve “Altyapı” olmak üzere 5 ana bileşenden oluşan stratejik bir yapı esas alınmıştır.
❖ 2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi ana bileşenleri Strateji Raporunda Dördüncü Sanayi Devrimi’nin kamu ve özel sektör politikalarının dijitalleşmeye uyumu, küresel tedarik zincirlerine entegrasyon ve iş gücü piyasası yetenek havuzunun ihtiyaçları karşılaması gibi konularda yeni problemleri de beraberinde getirdiği belirtilmektedir.
❖ Rapora göre ülkeler ve toplumlar, önceki dönemlerden farklı olarak yeni sınama ve zorluklar ile karşılaşmaktadır.
❖ Bir yandan sanayi ve teknolojide gelişim sağlanırken diğer taraftan bunların yol açtığı yeni nesil problemlere çözüm üretilmesi gerekmektedir. Bu ise çağın gerekliliklerine uygun yeni yaklaşımları elzem kılmaktadır.
❖ Eğitim-öğretim süreci ve bunun önemli paydaşı olan öğretmenler, bu dijital dönüşümün bir parçasıdır.
❖ Öğretmen dijital yeterliklerini geliştirmek, tüm paydaşlarıyla toplumu harekete geçirebilecek ve devlet politikası ortaya konulan toplumda dijital dönüşümü gerçekleştirebilecek bir girişimdir.
❖ TED MEM Türkiye’de Öğretmen Dijital Yeterlikleri Raporu 2021 yılında TEDMEM bir rapor hazırlayarak “öğretmen dijital yeterlikleri” kavramını incelemiş ve Türkiye’de öğretmen dijital yeterlikleri çerçevesinin oluşturulması sürecine yönelik öneriler geliştirmiştir .
❖ Raporda uluslararası kuruluşların öğretmen dijital yeterlik çerçeveleri ve eylem planları incelenmiş; özellikle pandemi döneminde öğretmen dijital yeterliklerine nasıl bakıldığı, hangi gelişmelerin ortaya konulduğu, uygulamalar yapılan eğitim politikaları ve sınırlılıklar incelenmiştir.
❖ Türkiye’de merkez düzeyde ulusal ihtiyaçlara göre belirlenmiş bir öğretmen dijital yeterlik çerçevesine ihtiyaç olduğu sonucuna varmışlardır.
❖ Özellikle pandemi dönemi ile birlikte öğretmenlerin dijital yeterlikleri önem kazanmıştır. Mevcut durumun belirlenmesi ve ihtiyaçların ortaya konulması önemli hâle gelmiştir.
❖ Dijital çağın gerektirdiği becerilere sahip öğretmenler yetiştirmenin ve sayısal uçurumu azaltıp altyapı çalışmalarını hızlandırmanın önemine dikkat çekilmiştir.
❖ Araştırma sonuçlarına göre dijital yeterlik, tüm öğretmenler ve diğer eğitim personelleri için temel bir beceri olmalı ve aday öğretmen eğitimi de dâhil olmak üzere öğretmenlerin meslek gelişiminin tüm alanlarına yerleştirilmelidir.

Avrupa Birliği Dijital Eğitim Eylem Planı (2021-2027)

❖ Dijital Eğitim Eylem Planı (2021-2027), Avrupa Birliği (AB) üye devletlerinin eğitim ve öğretim sistemlerinin dijital çağa sürdürülebilir ve etkin bir şekilde uyarlanmasını desteklemek için yenilenmiş bir politika girişimidir.
❖ Öğretmenlerin dijital yeterliklerine dair en güncel politika belgelerinden biridir.
❖ Bu plan ile yüksek kaliteli, kapsayıcı ve erişilebilir bir dijital eğitim sunmak, pandeminin teknolojik açıdan fırsatlarını ve zorluklarını ele almak, dijital eğitim konusunda daha güçlü bir iş birliği sağlamak, dijital teknolojilerle ilgili öğretimin kalitesinin ve miktarının iyileştirilmesi, öğretim yöntemlerinin ve pedagojilerin dijitalleştirilmesi için destek, kapsayıcı ve esnek uzaktan öğrenme için gerekli altyapının sağlanması dâhil olmak üzere fırsatlar sunmak hedeflenmektedir.
❖ Bu hedeflere ulaşmak için Eylem Planı öncelikli iki alan belirlemiştir:
❖ 1-Yüksek performanslı bir dijital eğitim ekosisteminin gelişimini desteklemek Müdahale alanları ve eylem önerilerinde yer alan stratejik önceliklerden ilki olan bu öncelikli alanda, öğretmenler ile tüm eğitim personelinin dijital olarak yetkin ve kendine güvenen olması, yüksek kaliteli öğrenme içeriği oluşturulması; altyapı, bağlantı ve dijital ekipman sağlanması ve dijital kapasite planlaması yapılması gerekliliğinin altı çizilmiştir. Eğitim ve öğretim kurumları için dijital dönüşüm planlarının üzerinde durulmaktadır. Aşağıdaki eylem planlarını içermektedir:
Eylem 1: Başarılı dijital eğitim için kolaylaştırıcı faktörler hakkında Üye Devletlerle Stratejik
Diyalog
Eylem 2: Yüksek kaliteli ve kapsayıcı ilköğretim ve ortaöğretim için harmanlanmış öğrenme yaklaşımlarına ilişkin Konsey Tavsiyesi
Eylem 3: Avrupa Dijital Eğitim İçerik Çerçevesi
Eylem 4: Eğitim için bağlantı ve dijital ekipman
Eylem 5: Eğitim ve öğretim kurumları için dijital dönüşüm planları
Eylem 6: Eğitim ve öğretimde yapay zekâ ve veri kullanımı
❖ 2-Dijital dönüşüm için dijital becerilerin ve yeterliklerin geliştirilmesi İkinci stratejik öncelik olan bu alanda erken yaşlardan itibaren temel dijital beceriler ve yeterliklerin, dezenformasyonla mücadele de dâhil olmak üzere dijital okuryazarlığı teşvik etmenin, yeni teknolojilerin, bilgisayar eğitiminin önemi ve genç kadınların dijital yaşamın bir parçası olması gerekliliği vurgulanmıştır.
❖ Bu kapsamda, eğitim ve öğretimde dijital becerilerin geliştirilmesi ve iyileştirilmesine ilişkin Avrupa Birliği Konseyi tavsiyesi ve dijital eğitimde iş birliğini geliştirmek için Avrupa Dijital Eğitim Merkezi kurulacağı belirtilmiştir.
❖ Ayrıca hızla değişen, teknoloji odaklı bir ekonomi ve toplumun herkesin dijital becerilere sahip olmasını gerektirdiği anlayışıyla Avrupa Dijital Beceri Sertifikası çalışmalarının başlatılması ve bundan sonraki bölümde anlatılacak olan Avrupa Dijital Yeterlik Çerçevesi’ni (DigCompEdu) temel alması hedeflenmiştir.
Aşağıdaki eylem planlarını içermektedir:
Eylem 7: Öğretmenler ve eğitimciler için dijital okuryazarlığı teşvik etmek ve eğitim ve öğretim yoluyla dezenformasyonla mücadele etmek için ortak yönergeler Eylem 8: Avrupa Dijital Yeterlik Çerçevesi’ni yapay zekâ ve verilerle ilgili becerileri içerecek şekilde güncellemek
Eylem 9: Avrupa Dijital Beceri Sertifikası
Eylem 10: Eğitim ve öğretimde dijital becerilerin sağlanmasının iyileştirilmesine ilişkin Konsey tavsiyesi
Eylem 11: Öğrencilerin dijital becerilerine ilişkin uluslararası veri toplanması ve öğrencilerin dijital yeterliği için bir AB hedefinin tanıtılması
Eylem 12: Dijital Fırsat Stajları
Eylem 13: Kadınların STEM’e katılımı

2021-2027 yılları için öngörülen Dijital Eğitim Eylem Planı;

❖ öğretme ve öğrenme için dijital teknolojinin daha iyi kullanılması, dijital yeterlikler ve beceriler geliştirmek, daha iyi veri analizi ve öngörü yoluyla eğitimi iyileştirmek öncelikli alanlarına sahip olan ilk Dijital Eğitim Eylem Planı (2018- 2020) üzerine kurulmuştur.
❖ Bu eylem planlarında dijital yeterlikler ve beceriler sürekli mercek altına alınan konular olarak görülmektedir.
❖ Her eylem planının ana kahramanının öğretmenler olduğu da dikkati çekmektedir. Çünkü öğrencilerle ilgili tüm paydaşların, özellikle öğretmenlerin ve okul liderlerinin kaliteli ve profesyonel olmaları öğrencilerin öğrenme çıktıları üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir.
❖ Öğretmenler tüm öğrenciler için yüksek kaliteli eğitim elde etmede kritik bir rol oynarlar ve bu nedenle yeterliklerini sürekli olarak geliştirmeleri gerekir.

2.2. Yeterlikler Nereden Gelmektedir?

❖ Toplumların sahip oldukları ihtiyaçları gidermek için gerçekleştirdikleri ekonomik, sosyal ve politik faaliyetler, gelişmenin ve ilerlemenin nedenleri arasında gösterilir. Bu ilerlemede teknoloji önemli bir rol oynamaktadır.
❖ En genel anlamıyla teknoloji, insan ihtiyaçlarını en verimli şekilde gidermek için kullanılan araçlar ve süreçler olarak tanımlanabilir.
❖ Toplumların ilerlemesinde bireyler, toplumun ihtiyaçları, teknoloji ve eğitim sistemi birbiri ile etkileşim içinde olan bileşenlerdir.
❖ Bireylerin hayatta kalmaları ve yaşamlarını sürdürmeleri, ihtiyaçlarını karşılama yetenekleri ile ilişkilidir.
❖ Toplumlar bireylerden oluşmaktadır ve toplum içindeki bireylerin çoğunluğunun benzer ihtiyaçlara sahip olması, bu ihtiyaçların giderilmesi için yöntemler ve araçlar geliştirilmesini gerektirir.
❖ Kuramsal olarak insan ihtiyaçları sınırsız ancak bu ihtiyaçları giderecek kaynaklar sınırlıdır. Dolayısıyla insan ihtiyaçlarının verimli şekilde giderilmesi gereklidir.
❖ Toplum ihtiyaçlarının verimli giderilmesi için kullanılması gereken kaynakların elde edilmesi ve sürekliliğini sağlayacak yöntemlerin geliştirilmesi, teknoloji kullanımı ile mümkündür.
❖ Ancak burada toplum ve onu oluşturan insanların ihtiyaçlarının sınırsız olması, bu ihtiyaçları giderecek kaynakların ise sınırlı olması, sürekli olarak kaynakların daha verimli kullanılması için bir baskı oluşturur.
❖ Kaynakların verimli kullanılabilmesi için uygulanacak stratejilerden biri ihtiyaçları gidermek için teknolojiler geliştirmek ve yaygınlaştırmaktır.
❖ Kaynakların verimli kullanılabilmesi için yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve toplum içinde kullanımlarının yaygınlaştırılması bir gerekliliktir.
❖ Teknolojik araçlar ve süreçlerin kullanımı ancak onları kullanım yetkinliklerine sahip bir toplum ve bu toplumu oluşturan bireyler ile mümkündür.
❖ Bireylerin bu yeterliklere sahip olması ise sistemik ve sistematik eğitim-öğretim yapılarının – eğitim imkânlarının- varlığı ile mümkündür.
❖ Eğitim seviyesi yüksek bir toplum, bir yandan kaynakların verimli kullanılması ile refah seviyesini artırırken diğer yandan bu refahın getirdiği yaşam standartlarını korumak ve iyileştirmek için yaptığı faaliyetlerle yeni ihtiyaçlar ortaya çıkarır.
❖ Ortaya çıkan ihtiyaçların da etkili ve verimli olarak çözülmesi yeni teknolojiler ile mümkündür. Yeni teknolojileri ortaya çıkaran durum; var olan teknolojiyi kullanmak için eğitim imkânları ile farkındalık seviyesi artan toplum, bu toplumun yeni ihtiyaçlarının oluşması ve ortaya çıkan yeni ihtiyaçların yeni teknolojiler ile giderilmesi olarak tanımlanabilir.
❖ Bu durum Şekil 2’de gösterildiği gibi tüm elemanların birbirini pozitif beslediği bir döngü olarak çalışmaktadır.
❖ Teknoloji ve toplum etkileşiminde eğitim bir katalizör görevi görerek yeni teknolojilerin yayılımını ve kullanımını artırıp yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasına sebep olur.
❖ Bu ihtiyaçlar da topluma eğitim verilmesi ile artan bilgi ve beceriler sayesinde oluşan bilgi ve beceri birikimleriyle ortaya çıkarılan yeni teknolojiler yardımı ile giderilir.
❖ Böylelikle bir yandan toplumun eğitim seviyesi yükselirken diğer yandan yeni teknolojilerin ortaya çıkması sağlanarak toplumun refah artışına katkı sağlanır.
❖ Tablo 1’de sunulan örnekte taşıma ve ulaşım toplumların temel ihtiyaçlarından biridir. Bu
ihtiyacı verimli şekilde giderme yöntemlerinden biri olarak icat edilen tekerlek (devinim);
insanlık tarihi boyunca önce at gücü ile çekilen araba, daha hızlı ulaşım için içten yanmalı
motor gücüyle çalışan otomobil, daha hızlı ve verimli ulaşım için içten yanmalı motorların
iyileştirilmesi, daha az gaz emisyonları için hibrit ve elektrikli araçlar ve son olarak daha
güvenli ulaşım için otonom sürüş teknolojilerini ortaya çıkarır.

❖ Yukarıda bahsedildiği üzere toplumun yaşamın sürdürebilmesi için giderilmesi gereken
ihtiyaçları, bu ihtiyaçlara çözüm için üretilen teknolojiler, teknolojilerin kullanımı ve
yaygınlaştırılması için eğitim ile toplumun farkındalık seviyesi ve yeterliklerinin artırılması,
artan farkındalık ve seviyesinin toplumda yeni ihtiyaçlar ortaya çıkarmasının yanında bu
ihtiyaçları teknoloji ile çözecek bilgi birikiminin oluşmaya başlaması ve bu döngünün devam
etmesi; teknolojiyi ve toplumun eğitim seviyesini ilerletme durumunu ortaya çıkarır.
❖ Makro seviyede bu durum toplumların ekonomi anlamında 3 çağa ayrılması ile ifade edilir:
tarım toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu.
❖ Toplumların bu çağlar arasında evrilerek gelişmesi, her çağın kendi içinde sahip olduğu
ihtiyaçları teknoloji ile çözmesi ile gelişen bilgi birikimi, bu birikimlerin eğitim sistemleri
yoluyla topluma aktarılması ve yeni yeterlikler kazanan toplumların yeni ihtiyaçlar ve bunları
gidermek için yeni teknolojiler üretmesi ile gerçekleşir. Benzer ilişki Sanayi Devrimi
süreçlerinde de görülmektedir.
❖ 18. yüzyılda İngiltere’de insan ve hayvan gücü ile yapılan işlerin buhar makinesi gücü ile
yapılmaya başlanması ile ortaya çıkan1. Sanayi Devrimi, kendi ekosistemi içinde
oluşturduğu teknolojik yeniliklerle üretim ihtiyaçlarına çözüm geliştirme, bu yeniliklerin toplum
içinde yaygınlaşması ve kullanılması için eğitim sistemi geliştirme ve öğretilmesi gereken
becerileri tanımlama ve teknolojik yenilikler hakkında farkındalık ve beceri seviyesi artan
toplumun yeni ihtiyaçlar ortaya koymasının ardından bu ihtiyaçların teknoloji ile çözülmesi
talepleri döngüsü devamında yeni sanayi devrimleri ortaya çıkarmıştır.
❖ 1. Sanayi Devrimi’nde buhar gücü ile üretim teknolojisi ön planda iken

Sanayi Devrimi’nde içten yanmalı motor ve elektrik teknolojileri ile üretim,

Sanayi Devrimi’nde bilişim teknolojileri ile verimli üretim ve son yaşadığımız

Sanayi Devrimi’nde (endüstri 4.0) ise otonom sistemler ile üretim kavramları ön plana
çıkmıştır.
❖ Her sanayi devriminin kendi içinde geliştirdiği teknolojilerin geliştirilmesi, kullanımı ve
iyileştirilmesi için uygun yeterlik seviyesine sahip toplum bireylerine ihtiyacı vardır.
❖ Bu bireylerin yetiştirilmesinde eğitim sistemlerinin birincil dereceden katkıları
bulunmaktadır.Yukarıda da belirtildiği üzere öğretimde kazandırılacak olan bilgi ve
becerilerin neler olacağını toplumun talepleri ve bu talepler doğrultusunda toplumdaki
bireylerin sahip olması gereken yeterlikler belirlemektedir.
2.3. Yeterliklerin Belirlenme Süreci
❖ Toplumdaki bireylerin eğitim yoluyla elde edecekleri yeterliklerin belirlenme süreci, bilimsel
olarak işletilen bir süreçtir.
❖ Bu süreç çok basamaklı olarak yürüyen ve “ihtiyaç analizi” olarak da adlandırılan bir veri
toplama ve analizi süreci olarak gerçekleştirilmektedir.
❖ Herhangi bir mesleğin veya alanın yeterlikleri statik değildir.
❖ Teknolojideki yenilikler ve gelişmeler, toplumun yeni ihtiyaçlarını verimli şekilde karşılarken
bu teknolojileri kullanacak bireylerden talep ettiği yeterlikler, dinamik olarak basitten
karmaşığa doğru sofistikasyon kazanmaktadır.
❖ Öğretmenlik mesleği de istisna değildir. Elbette ki bir bilimsel çalışmada elde edilen
sonuçların geçerli, güvenilir olması ve ilgili paydaşlara yol göstermesi için ayrıntılı çalışmalar
gerekmektedir. Ancak buradaki konuyu fazla genişletmemek adına meslek yeterliklerinin
belirlenmesinde genel olarak 4 basamaklı bir süreç izlendiği belirtilebilir.
❖ Öncelikle yeterlikleri analiz edilecek alan ile ilgili uzun süredir çalışmış kanaat önderleri
veya akademisyenlerden söz konusu alanın geleceği ve geleceğinde gerekli becerilerin
neler olabileceği konusunda ön bilgiler edinmek gereklidir.

Bu bilgiler çoğunlukla ilgili kişilerle yüz yüze görüşmeler veya konu hakkında yazdıkları
eserleri incelemek ile derlenir. Bu bilgiler derlendikten sonra çoğunlukla bir anket hâline
getirilerek bir sonraki basamakta ilgili alanda işveren veya yönetici olarak çalışanlara söz
konusu beceriler ve varsa ek beceriler hakkında fikirleri sorulur.
Bu anketlerde çoğunlukla ilgili meslek alanında kanaat önderleri veya akademisyenlerin
bahsettiği yeterliklerin ne kadar önemli olduğunun işaretlenmesi istenmektedir.
❖ Yeterliklerin belirlenmesinde ikinci ana basamak, ilgili meslek alanında işveren veya
yönetici pozisyonlarında çalışanların meslek yeterlikleri hakkında geliştirilmiş olan anketteki
yeterlikleri kendi düşündükleri önem derecesini gösterecek şekilde işaretlemeleridir. Bu
çalışmada katılımcıların anketteki sorulara veya ifadelere verdikleri cevaplar her bir yeterliğin
ilgili meslekteki varlığını ve ne kadar önemli olduğunu belirler.
❖ Üçüncü basamak olarak yeterliklerin ortaya çıkarılmasındaki amaç, bunları topluma
kazandıracak eğitim yapılarını oluşturmaktır.
Yeterlikleri eğitim ile topluma kazandırmak için müfredat geliştirenler, ortaya çıkan yeterlikler
ve alt bileşenlerinden eğitim programları oluşturarak örgün veya yaygın eğitim yapılarında
eğitim-öğretim çalışmalarında bulunurlar.
İhtiyaç analizi çalışması ile ortaya çıkarılan yeterlikler, geliştirilecek olan müfredata yol
göstererek öğrenenlerin sahip olması gereken bilgi ve beceriler için öğretim tasarımı
yapılmasına katkı sağlar.
❖ Son basamak olarak örgün ve yaygın eğitim yapılarında ilgili yeterlikleri kazandıracak
eğitim-öğretim faaliyetleri uygulandıktan sonra eğitimlerin, katılımcıların ve yeterliklerin
değerlendirilmesi ve iyileştirilme çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Yeterlikleri sağlamak için
geliştirilen bu eğitim programlarında güncel yeterlikleri sürekli izleme ve programlarda
iyileştirme çalışmaları yapılır.
❖ Yukarıda kısaca açıklandığı üzere mesleklerin güncel yeterliklerini belirleme, bu yeterlikleri
topluma kazandırmak amaçlı eğitim programları hazırlama ve eğitim programlarının izlenme
ve iyileştirme süreçleri döngüsel olarak işleyen süreçlerdir. Bu süreç Şekil 2’de de
gösterildiği üzere birbirini pozitif besleyen bir sistem döngüsüdür.
❖ Teknoloji, toplum ve eğitim sistemi toplumun talepleri doğrultusunda geliştirilen teknolojiler
bu teknolojilerin kullanılması için toplumun eğitilmesi ve eğitilen toplumun yeni ihtiyaçlar ve
buna cevap veren teknolojiler ile ilerleme göstermesi; yeterliklerin de sürekli güncellenmesini
ve eğitim sistemlerinin iyileştirilmesini gerektirir.
2.4. Yeterlikler İçin Temel Değerler
❖ Buraya kadar teknoloji, toplum ve eğitim sistemi arasındaki etkileşim ve bunun meslek
yeterlikleri üzerindeki etkisinden söz edildi.
❖ Mesleki yeterlikler, her meslek için hatta aynı mesleğin farklı zamanlarında kullandığı
teknoloji seviyesi için farklılık gösterebilir.
❖ Dolayısıyla yeterlikleri çalışabilmek için ortak bir zemin yakalamak ve toplumun temel
yeterlikleri kazanması için hangi değerlerin çalışılması gerektiği bir soru olarak durmaktadır.
Teknolojik yeterliklerin çalışılması için temel değerler üç farklı açıdan ele alınmaktadır.
❖ Birinci olarak literatürde ilk defa 1997 yılında Fryer tarafından İngiltere Çalışma Bakanlığına
sunulan bir raporda geçen 21. yüzyıl becerileri listesi, yetkinlikleri çalışmak için temel
değerleri göstermektedir.

❖ 21. yüzyıl becerileri olarak adlandırılan bu değerler çalışanlarda ve toplumdaki bireylerde
olması gereken yetkinlikleri ortaya koymaktadır.
Güncellenerek günümüze kadar gelen bu değerlerden bazıları:
•Eleştirel düşünme:
❖ Doğru bilgiye ulaşmak için kaynakları araştırmak ve ulaşılan bilginin doğruluğunu bilimsel
yöntemler ile doğrulama becerisidir.
❖ Eleştirel düşünme aynı zamanda bilgi okuryazarlığı ile doğrudan ilişkilidir.
❖ Topluma sunulan bilginin kanıta dayalı ve doğrulanabilir olması bu bilginin alıcısının da
kendisine sunulan bilgi hakkında kontroller yapabilme farkındalığına sahip olması temel
değerlerden biridir.
•Problem çözme:
❖ Gerçek hayatta her zaman karşılaşılan iyi yapılandırılmamış problemleri çözebilmek için
problem çözme sürecini içselleştirerek kullanabilme becerisidir.
❖ İyi yapılandırılmamış problemleri çözmek için problemi tanımlama, alternatif çözümler
arasından en iyisini seçme, çözümü deneme ve değerlendirme gibi basamaklardan oluşan
problem çözme sürecini uygulama; yeterlikler için temel alınan değerlerden biridir.
•Takım çalışması:
❖ Farklı yeteneklere, tecrübelere ve görüşlere sahip insanların bir amacı gerçekleştirmek için
bir araya gelebilmesi ve beraber çalışmasıdır.
❖ Günümüz dünyasında mesleklerin ve geliştirilen projelerin disiplinlerarası çalışma
gerektirmesi, bireylerin takımlar içinde çalışmasını gerekli kılar.
•Teknoloji okuryazarlığı:
❖ Toplum hayatının ortaya koyduğu problemlerin çözümleri üzerinde çalışmak, güncel
teknolojileri, özellikle bilişim teknolojilerini yeterli ustalıkta kullanmayı gerektirir.
❖ Dolayısıyla yeterlikler geliştirilirken veya çalışılırken güncel teknolojilerden hangileri ve ne
kadarı hakkında temel bilgi ve beceri sahibi olunması gerektiğini belirlemek önemlidir.
Teknolojinin gelişmesi, toplumun teknoloji okuryazarlığı ile ilgili becerilerinin de gelişmesini
ve güncellenmesini gerektirir.
❖ Dolayısıyla teknoloji okuryazarlığı için gerekli bilişim teknoloji yeterlikleri hemen her meslek
için düzenli aralıklarla güncellenmek durumundadır bu da teknoloji okuryazarlığını yeterlikler
için bir değer yapmaktadır.
•Sürekli öğrenme ve gelişim:
❖ Öğrenme, bireyin sadece okul hayatı ile sınırlı bir kavram değildir.
❖ Teknolojinin ve toplum ihtiyaçlarının bir bireyin etkili çalışma hayatı boyunca hızlı değişimleri,
iş hayatındaki bireylerden hizmet yıllarının başından sonuna kadar olan zaman içinde yeni
bilgi ve beceriler öğrenmelerini gerekli kılar.
❖ Kendi kendine öğrenme, sürekli öğrenme ve gelişim; çalışan bireylerin iş hayatında değişen
şartlara rağmen başarılı olmalarını garanti altına almanın tek yöntemidir.
❖ Öğrenme ve gelişim, kurumlar için de sektörlerinde stratejik bir avantajdır.
❖ Meslek yeterliklerinin belirlenmesinde sürekli öğrenme temel alınan değerlerden biridir.

•Yenilikçilik:
❖ Toplumun yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için ortaya koyduğu yeni ihtiyaçların daha önceden
var olan çözümlerden daha verimli olan yeni çözümlerle giderilmesi gerekir.
❖ Yeterliklerin oluşturulmasında temel alınan değer olarak yenilikçilik bu yeni çözümlerin
geliştirilmesi için toplumun eğitimine katkı sağlamaktadır.
❖ Yeterliklerin çalışılmasında temel alınan bir diğer değerler grubu Gardner tarafından
“Gelecek İçin 5 Zihin” eserinde açıklanmıştır.
❖ Gardner bu eserinde bireylerin eğitimleri için temel alınan değerlerin kendilerine hayat boyu
öğrenme ve gelişim fırsatı sunmasını, bunun da toplum hayatının gelişimine katkı
sağlayacağını belirtmiştir.
Yeterliklerin çalışılmasında temel değerler olarak;
● Alan bilgisinde zihin :
❖ Günümüzde meslek alanları farklı disiplinlerden gelen bilgiler ile zenginlik kazanmıştır.
❖ Herhangi bir mesleği sadece ait olduğu alanın bilgisiyle icra etmek mümkün değildir. Bunu
yapabilmek için birden fazla disiplin hakkında bilgi sahibi olmak gerekliyken bu disiplinler
arasından meslekle doğrudan ilgili olan alanda uzmanlık bilgisine derinlemesine sahip olmak
ve meslek yaşamı boyunca düzenli olarak alan hakkında bilgi birikimini artırmak için
öğrenme ve gelişim stratejilerinin geliştirilmesi olarak belirtilir.
● Sentezleyen zihin:
❖ Bireylerin mesleği ile doğrudan ilgili alanda derinlemesine bilgi sahibi olmasının yanı sıra
farklı disiplinlerde de bilgi ve beceri sahibi olması gerekmektedir.
❖ Bireyden meslek alanındaki problemleri çözerken veya performansını gerçekleştirirken farklı
disiplinlerden bilgiler sentezleyerek çözümler üretmesi beklenmektedir.
❖ Örneğin bir kimya öğretmeni, kimya öğretimi ile ilgili alan bilgisi hakkında derinlemesine bilgi
ve beceri sahibi olarak kimya öğretim faaliyetlerini gerçekleştirirken kimya öğretiminde
materyal geliştirme, kimya öğretiminde bilişim teknolojileri kullanımı veya kimya öğretiminde
sanal laboratuvarlar oluşturma konularında da farkındalık seviyesinde bile olsa çalışan
bilgiye sahip olmalıdır.
❖ Bireyin farklı disiplinlerde sahip olduğu bilgi ile esas disiplini olan kimya öğretmenliği bilgisini
birleştirip kimya öğretiminde daha etkili öğretim yöntemleri kullanımını kendisi ve başkaları
için anlam taşıyacak şekilde açıklaması sentezleyen zihin olarak karşımıza çıkar.
● Yaratıcı zihin :
❖ Bireylerin meslekleri ile ilgili ana alan bilgisi ve onun etrafındaki disiplinleri kullanarak kendi
alanlarında var olan problemlere çözümler geliştirmesi ve bunları diğer meslektaşları
tarafından kullanılabilir hâle getirebilmesidir.
❖ Yaratıcı zihin, yeni bilgi üretimi ve geliştirilmesi için bir alanda çalışan bireyler için gereklidir.
Alanda var olan problemlere çözümler üretilmesi, her zaman yeni çözümler için diğer
bireylere fikirler vererek toplumdaki her bireyin yaratıcı zihnini besler.
● Saygı duyan zihin :
❖ Kendisininkinden farklı kültüre, yaşam tarzına ve özelliklere sahip bireyleri ve toplumları
anlamaya, onlarla beraber çalışma ve yaşama becerilerine değer veren zihindir.
❖ Küresel olarak birbirine bağlı topluluklardan ve toplumlardan oluşan günümüz dünyasında
bir arada yaşamak ve çalışmak için insan topluluklarının birbirine anlaması ve farklılıklarına
saygı duyması, barış içinde yaşamak için ön gerekliliklerden biridir.

● Etik zihin:
❖ Bireylerin bir insan, çalışan ve vatandaş olarak görev ve sorumluluklarını yerine getirirken
etik kurallara uygun davranışlar göstermesi gerekmektedir.
❖ Elbette ki burada “Etik olan davranış nedir?” sorusunun cevabının bireyin içinde yaşadığı
zamana ve topluma göre farklılıklar gösterebilmesi durumu göz önünde bulundurulmakla
birlikte evrensel etik kurallarının toplumdan topluma fark göstermeyeceği bir gerçektir.
❖ Ayrıca kurum ve kuruluşlar etik çalışma ilkelerini misyonlarına, vizyonlarına ve stratejik
planlarına yansıtarak kendi etik anlayışlarını kamuya ilan etmektedir.
❖ Etik zihin, görev ve sorumluluklarını yerine getirirken bu kuralları hem uygular hem de
etkileşimde olduğu bireylere örnek olmaya çalışır.
❖ Gardner’in ortaya koyduğu bu temel değerler, Fryer’in bahsettiği 21. yüzyıl yeterlikleri
değerleri ile benzer yanlar göstermektedir.
❖ Yeterlikler oluşturulurken temel alınan bu değerler bireylerin değişen şartlara göre formal
eğitim ortamlarında bilgilerini güncellemek yerine yaşam boyu öğrenmeyi garanti altına alan
yaklaşımları önermektedir.
❖ Yeterlikler oluşturulurken temel alınan bir diğer değerler grubu ise
UNESCO tarafından öğretmen yeterliklerini geliştirmek için ortaya konmuş
değerlerdir.
❖ Elbette ki bu değerler de Fryer ve Gardner’in ortaya koyduğu değerler ile paralellik
göstermektedir.
❖ Öğretmenler için geliştirilen öğretim programlarının bu değerleri yansıtması, gelecek
kuşaklar için de bu değerlerin yaygınlaşmasına yardım edecektir.Bu değerler:
● Temel mesleki bilgilerde yetkin olma:
❖ Her meslekte olduğu gibi öğretmenlik de dışarıdan bakıldığında tek bir meslek gibi görünse
de kendi içinde alt disiplinlere ve uzmanlık alanlarına ayrılmıştır.
❖ Her alt disiplinin kendine ait alan bilgisi ve bu bilgilerin yanında o alanı destekleyen yan
disiplin olarak değerlendirilebilecek alanlar yer almaktadır.
❖ Öğretmenler ve öğretmen adayları temel meslek alanlarında yetkin bilgilere sahip olmanın
yanında kendi alanları için yan disiplinler olarak değerlendirilen diğer alanlarda da farkındalık
seviyesinde bilgiye sahip olmalıdırlar.
❖ Böylelikle kendi alanları ile ilgili bir yenilik geliştirebilmek için disiplinler arası sentez
yapabilme imkânına kavuşurlar.
● Kapsayıcı eğitim kültürünü yaygınlaştırma:
❖ Genelde küresel toplum, özelde ise belli bir coğrafyayı paylaşan insan toplulukları farklı
özelliklere sahip bireylerden oluşmaktadır.
❖ Bu farklılıkları anlama, farklılıklara saygı duyma ve bir arada yaşamak için yapılması
gerekenler hakkında birlikte çözüm üretebilmek için gerekli bilgi ve becerilerin
kazandırılması, temel değerlerden biri olarak belirtilmiştir.
❖ Bu farklılıklar aynı toplum içinde farklı dile sahip bireylerle iletişim, farklı yeteneklerin
geliştirilmesi için eğitim programlarının oluşturulması olabilir.
❖ Bir diğer kapsayıcı eğitim değeri fiziksel, zihinsel veya duygusal yetersizliklere sahip bireyleri
eğitim sistemi içine dâhil edecek çözümlerin üretilmesidir.
❖ Eğitimin kapsayıcı olması için cinsiyet eşitliğini gözetmek bu değerlerdendir.
❖ Kadın ve erkek bireylerin eğitime erişim fırsatlarından eşit şekilde faydalanmaları,
cinsiyetlerine uygun eğitim etkinliklerinin varlığı ve erişilebilir olması gerektiği gibi değerler,
öğretmen eğitimine yön veren değerler olarak görülmektedir.

● İnsani becerileri kazandırma:
❖ Eğitim, bir bütün olarak bakıldığında toplumun üzerinde anlaşılan değerler ile kültürlenme ve
bu değerleri sonraki nesillere aktarma sürecidir.
❖ Öğrenenlere yalnızca ilgili alan bilgisinin kazandırılması gelişim için yeterli olmayabilir.
Yaşanabilir bir toplum için bireylerin duygusal durum farkındalığı, empati kurabilme, etik
değerleri anlama ve bunlara uygun davranışlar gösterme, farklı kültürleri anlama ve bunlara
saygı duyma gibi değerleri de kazanması gereklidir.
❖ Öğretmenlik mesleğinin yeterliklerini belirlerken göz önüne alınan değerlerden birisi de
öğrenenlere bu sayılan insani becerilerin kazandırılması olmaktadır.
● Öğrenme topluluğu ve öğrenen organizasyon olma:
❖ Günümüzde her geçen gün daha yaygın olarak kullanılan yapılandırmacı öğrenme
uygulamaları ve dinamik web teknolojilerinin katkısı ile birlikte öğrenme ve yenilikçi fikirler
geliştirmek hayatın vazgeçilmez bir bileşeni olmuştur.
❖ Herhangi bir meslek topluluğu içindeki bireylerin meslekleri ile ilgili sürekli öğrenmeyi
mesleklerinin bir parçası hâline getirmesi, kurum ve kuruluşların hedef kitlesine sunduğu
ürün veya hizmeti rekabetin en üstünde tutabilmesi için çalışanlarının mesleki bilgi ve
becerilerini geliştirmesi; stratejik bir üstünlük olarak görülmektedir.
❖ Herhangi bir meslekte yeterlikler belirlenirken meslekte yer alacak kişilerin sürekli mesleki
öğrenme ve gelişimi benimsemesi, bunu gerçekleştirecek faaliyetlerin verimliliğini ve
sürekliliğini garanti altına alacak yöntemlere değer vermesi gereklidir.
❖ Kendi meslek alanından bireyler ile bilgi üretimi ve paylaşımı gerçekleştiren öğrenme
topluluğu oluşturma ve aynı kurum içinde gerçekleşen faaliyetlerden dersler çıkararak ürün
ve hizmetlerinde iyileştirmeler yapmayı öğrenen organizasyonları oluşturmak, bu konulara
değer veren bireyler ile mümkündür.
❖ Yeterlikleri belirlerken temel alınan değerlerden biri de sürekli mesleki gelişime değer
vermektir.
❖ Her ne kadar yukarıda sayılan bu değerler, ayrıntılı olarak bu yetkinliklerin nasıl
kazandırılacağı konusunda yol göstermese de eğitim yoluyla kazandırılacak olan
yetkinliklerin belirlenmesinde temel alınan değerler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Her üç değer grubu karşılaştırıldığında mesleki yeterliklerin belirlenmesinde ortaya
çıkan ortak değerler;
● Problem çözmek için uzmanlık bilgisini ve diğer disiplinlerdeki bilgileri sentezleyen
● Var olan problemleri çözmek için başkalarının da kullanabileceği ürünler veya yöntemler
geliştirebilen
● Sürekli öğrenmeyi ve tecrübelerinden ders çıkarmayı sistematik hâle getirebilen
● Farklılıklara saygı duyan
● Mesleki ve günlük hayatında etik ve insani değerleri ön planda tutan bireylerin yetiştirilmesi
olarak görülmektedir. Her meslekte olduğu gibi öğretmen yeterliklerinin, özellikle dijital
yeterliklerin, ortaya konulmasında da bu değerlerin temel alınması günümüz öğretmenlerine
ve gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya oluşturulması için gerekli bilgi ve becerilerin
oluşturulmasına öğretimsel altyapılar hazırlamaktadır.

Dijital Yeterlikler Çerçeveleri
❖ Günümüzde bilişim teknolojileri okuryazarlığına hangi bilgi ve becerilerin dâhil edilmesi
gerektiği konusunda farklı çalışmalar ve tanımlamalar bulunmakla beraber genellikle güncel
bilişim teknolojilerini güvenli bir şekilde kullanarak amaçları gerçekleştirecek beceriler bu
listeye dâhil edilmektedir.
❖ Bu çalışmalardan en çok bilinenleri
1–JISC (Joint Information Systems Committe – Birleşik Bilişim Sistemleri Komitesi),
2 -Eğitimcilerin Dijital Yeterlikleri İçin Avrupa Çerçevesi (DigCompEdu) ve
3-UNESCO Öğretmen Yeterlikleri Çerçeveleridir.
❖ Genel olarak bu çerçeveler dijital teknolojiler kullanılarak yapılacak görevleri tarif eder ancak
hangi teknolojileri kullanarak bu görevlerin gerçekleştirileceği konusunda rehberlik yapamaz.
Bunun nedenlerinden biri ve en önemlisi, yıllar içinde donanım ve internet altyapı
kapasitesinin artmasına bağlı olarak gelişmiş işlevleri olan yazılımların geliştirilmesi ile sözü
edilen görevleri yapmak için kullanılan dijital teknolojilerin kısa zamanda eskiyerek yerlerini
yeni yazılım ve donanımlara bırakacak olmasıdır.
❖ Bu çerçeveleri değerlendirirken okuyucu, bulunduğu yıl içinde var olan teknolojiler ile
çerçevede sözü geçen görevleri yapmayı planlamalıdır.
❖ Yukarıda sözü edilen yeterlik çerçeveleri, alanyazında en çok ele alınan öğretmen teknoloji
yeterlik çerçeveleridir.
❖ Bu çerçeveler haricinde
1-Mishra ve Koehler’in Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi (TPAB) Çerçevesi,
2-Falloon’un Öğretmenler İçin Geniş Tabanlı Dijital Yetkinlikler Çerçevesi,
3- Puentedura’nın SAMR (Substitution, Augmentation, Modification, Redefinition – Yerine
Kullanma, İşlevini Artırma, Değiştirme, Yeniden Tanımlama) Modeli
4-Partnership for 21st Learning koalisyonun hazırlamış olduğu P21 Learning Framework
yeterlikler çerçeveleri bulunmaktadır.
❖ -Mevcut gidişatta teknolojinin hızla gelişmesi, eğitim uygulamalarının içine daha fazla
teknolojinin entegre olması ve bunun sonucu olarak öğretmenlerden teknolojik yeterlikler
seviyelerine yönelik beklentinin artması nedeniyle öğretmenler için daha fazla dijital
yeterlikler çerçevelerinin alanyazında yer alacağı öngörülebilir.

3.1. JISC (Joint Information Systems Committe – Birleşik Bilişim Sistemleri Komitesi)
JISC (Joint Information Systems Committe-Birleşik Bilişim Sistemleri Komitesi) tarafından
ortaya konulan dijital yeterlikler çerçevesi, eğitimcilerin ve öğrencilerin sahip olması gereken
dijital yetkinlikleri 6 alanda ve 15 yetkinlik başlığında açıklamaktadır.
❖ Birleşik Bilişim Sistemleri Komitesi sadece öğretmenlik mesleği özelinde değil, farklı
mesleklerde çalışan tüm bireylerin sahip olması gereken dijital yeterlikleri düzenli bir liste
hâlinde açıklamıştır.
❖ Bu alanlar Şekil 3’te gösterilmiş ve devamında açıklanmıştır.

BİT kullanım yeterlikleri
a. BİT yetkinliği:
❖ BİT cihazlarının, uygulamalarının ve hizmetlerinin kullanımları; yeni cihazların,
uygulamaların ve hizmetlerin güvenle benimsenmesi ve yeni teknolojiler geliştikçe BİT ile
güncel kalma kapasitesi.
❖ BİT ile ilgili sorunlar ortaya çıktığında bunlarla başa çıkma ve BİT çözümlerini tasarlama ve
uygulama kapasitesi. Bilgi işlem, kodlama ve bilgi işlemedeki temel kavramların anlaşılması.
b. BİT verimliliği:
❖ BİT araçlarını mesleki veya günlük görevleri yaparken etkili, verimli ve kaliteden ödün
vermeden kullanabilmek.
❖ Dijital araçları ve kaynakları hedef kitlenin, bağlamın ve eğitim hedeflerine dikkat ederek
seçebilmek.
❖ Karmaşık görevleri tamamlayabilmek için birden fazla BİT aracını, servisini ve platformunu
akıcı şekilde kullanmak.

❖ Dijital teknolojilerin işte, evde, sosyal hayatta ve kamu hizmetlerinde uygulamaları nasıl
değiştirdiğini kavramak.

Bilgi, veri ve medya okuryazarlıkları
a. Bilgi okuryazarlığı:
❖ Dijital bilgileri bulma, doğrulama, yönetme, düzenleme ve paylaşabilme.
❖ Dijital bilgileri akademik ve mesleki amaçlar için yorumlama, farklı ortamlarda gözden
geçirme, analiz etme ve yeniden sunabilme.
❖ Bilgiyi; kaynağı, uygunluğu, değeri ve güvenilirliği açısından değerlendirmeye yönelik
eleştirel bir yaklaşım.
❖ Telif hakkı kurallarının anlaşılması ve dijital eserlere farklı bağlamlarda uygun şekilde
referans verilebilmesi.
b. Veri okuryazarlığı:
❖ Dijital veriyi; veri tabanları, tablolama yazılımları ve diğer formatlarda bulma, yönetme,
bunlara erişme ve kullanabilmenin yanında analiz ve raporlar ile yorumlayabilme.
❖ Kişisel verilerin gizlilik ve güvenliği ile ilgili iyi uygulamaları yapabilme.
❖ Verinin kişisel, mesleki hayatta ve kamu hayatında etik, kanun ve güvenlik açılarından nasıl
toplandığı ve kullanıldığını kavrama.
c. Medya okuryazarlığı:
❖ Metin, grafik, video, animasyon, ses gibi dijital medyadaki mesajları eleştirel bir şekilde alma
ve yanıtlama.
❖ Bu mesajları oluşturanlara gereken takdiri vererek medyayı düzenleme ve yeniden kullanma.
Medya mesajlarını kökenleri ve amaçları açısından değerlendirebilme.
❖ Sosyal, politik ve eğitimsel bir araç olarak dijital medyanın kullanımının ve dijital medya
üretimi sürecinin kavranması.

Dijital üretim
a. Dijital yaratıcılık:
❖ Dijital üretim süreçlerinin, düzenleme ve kodlamanın genel olarak anlaşılması. Dijital araçları
kullanarak dijital materyaller geliştirme.
b. Dijital araştırma ve problem çözme:
❖ Problem çözme sürecinde dijital olarak elde edilen kanıtları kullanarak problemleri çözme
veya sorulara cevap verme.
c. Dijital yenilikler:
❖ Dijital teknolojileri kullanarak yeni uygulamalar geliştirme veya mevcut uygulamaları
teknolojiye adapte etme.

İletişim, iş birliği ve katılım
a. Dijital iletişim:
❖ Dijital ortamları ve araçları kullanarak etkili iletişim kurabilme.
b. Dijital iş birliği:
❖ Dijital araçları ve platformları kullanarak iş birliğine dayalı takım çalışmaları yapabilme.

c. Dijital katılım:
❖ Dijital sosyal ağ platformları ve araçları kullanarak sosyal ve kültürel hayata katılım,
etkinlikler oluşturma ve dijital sosyal ağlar oluşturabilme.

Dijital öğrenme ve gelişim
a. Dijital öğrenme:
❖ Dijital araçları ve platformları kullanarak öğrenme fırsatlarını arama, ihtiyaçları için en uygun
olanı seçebilme, öğrenme etkinlikleri için işitsel ve görsel materyal geliştirebilme,
değerlendirme araçlarını kullanabilme ve dijital platformlar üzerinden verilen geri bildirimleri
yorumlayarak dijital ortamlarda zaman, görev ve motivasyon yönetimini gerçekleştirebilme.
b. Dijital öğretme:
❖ Öğretim ile ilgili görevleri yaparken öğretim materyali geliştirme, öğretim etkinliklerini
uygulama, öğrenmeyi destekleme, geri bildirim verme veya öğretim planlaması yapan
takımlarla beraber çalışma, dijital araçları ve platformları kullanabilme.

Dijital kimlik ve iyi oluş
a. Dijital kimlik yönetimi:
❖ Kurumsal veya bireysel kimlik ve profilleri dijital platformlarda geliştirme ve koruyabilme. 390
b. Dijital iyi oluş:
❖ Dijital platform ve araçları kullanarak kendi sağlığı ve spor ile ilgili durumları takip etme,
sosyal etkinliklere katılma, dijital servisleri kullanırken güvenli ve sorumlu kullanım
davranışları gösterme, dijital iş yükünü uygun şekilde yönetebilme ve dijital araçları
kullanırken diğer insanlar ve çevre ile ilgili endişeleri dikkate alabilme.
3.2. Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi (TPAB) Çerçevesi
❖ Öğretim, birçok uzmanlık bilgisinin iç içe geçmesini gerektiren karmaşık bir uygulamadır.
Etkili öğretim; öğrencinin düşünme ve öğrenme bilgisini, konu bilgisini ve giderek artan
teknoloji bilgisini de içeren zengin, iyi organize edilmiş ve bütünleşik bilgiye, esnek erişime
bağlıdır.
❖ Öğretmenler mesleklerini, anlayışlarını sürekli olarak değiştirmelerini ve geliştirmelerini
gerektiren oldukça karmaşık, dinamik sınıf ortamlarında icra .
❖ Bu nedenle öğretmenlerin sahip olması gereken yeterlikler ve beceriler, öğretmen yetiştirme
alanının tartışmaları arasındadır. Öğretmen eğitiminde çeşitli yaklaşım ve çerçeveler
benimsenmeye başlanmıştır.
❖ Shulman’ın ortaya koyduğu “Pedagojik Alan Bilgisi (PAB)” modeli öğretmenin edineceği
bilgileri, alan bilgisi, pedagojik bilgi ve pedagojik alan bilgisi biçiminde ele almaktadır.
❖ Shulman “Pedagojik Alan Bilgisi” modeli ile içerik ve pedagoji arasındaki yapay ayrımın
üstesinden gelmeyi amaçlamış ve öğretmen eğitimine dikkat çekmiştir.
❖ Teknolojinin özellikle öğrenme-öğretme süreçlerine dâhil olmasıyla birlikte öğretmenlere
önemli görevler düşmüştür.
❖ Öğretmenlerin teknolojiye yönelik bilgi ve becerilerinin artırılması önem kazanmıştır.
Teknolojiyle öğretim, yeni teknolojilerin öğretmenlere sunduğu zorluklar düşünüldüğünde
daha da karmaşıktır.
❖ Bu zorluklarla karşı karşıya kalan öğretmenlerin teknolojiyi öğretimleriyle bütünleştirmeleri
için yollar aranmaya başlanmıştır.

❖ Bu bağlamda “Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi (TPAB)” modeli doğmuştur.
❖ Koehler ve Mishra’ya göre teknolojiyle iyi öğretimin merkezinde üç temel bileşen vardır:
alan, pedagoji ve teknoloji ile bunlar arasındaki ilişkiler ve etkileşimler.
❖ Bu üç bilgi temelleri (alan, pedagoji ve teknoloji), teknoloji, pedagoji ve içerik bilgisi (TPAB)
çerçevesinin özünü oluşturur.
❖ TPAB modeli öğretmenlerin teknoloji bilgisini, pedagoji ve alan bilgisi ile birlikte ele
almaktadır.
❖ Temel amaç, teknolojinin öğretim süreci ile etkin bir biçimde bütünleştirilmesi için gerekli
olan öğretmen bilgisini anlamaktır.
❖ TPAB, PAB tanımlarını temel alarak teknolojik bilginin eklenmesiyle kurulmuştur.
❖ TPAB çerçevesi, öğretmenlerin eğitim teknolojilerini anlamalarının temelini oluşturur.
❖ TPAB modelinde (Şekil 4) öğretmenlerin bilgisinin üç ana bileşeni vardır: alan (içerik) bilgisi,
pedagoji bilgisi ve teknoloji bilgisi.
❖ Alan bilgisi, öğretmenlerin öğrenilecek veya öğretilecek konu hakkındaki bilgileridir.
❖ Pedagoji bilgisi, öğretmenlerin öğretme ve öğrenme süreçleri, uygulamaları ya da yöntemleri
hakkındaki derin bilgisidir.
❖ Teknoloji bilgisi; teknolojileri, donanım, yazılım ve araçlarını kullanma bilgisidir. Model
ayrıca bu yapılar arasındaki etkileşimleri incelemektedir:
❖ Pedagojik alan bilgisi, belirli bir içeriği öğretmek için uygulanan pedagoji bilgisidir.
❖ Teknolojik alan bilgisi, teknolojinin ve içeriğin birbirini etkileme ve kısıtlama biçiminin bir
anlayışıdır.
❖ Teknolojik pedagojik bilgi, belirli teknolojiler belirli şekillerde kullanıldığında öğrenme ve
öğretmenin nasıl değişebileceği anlayışıdır.
❖ TPAB ile teknolojiyle gerçekten anlamlı ve derin becerilere sahip öğretimin temelini atmak
hedeflenmektedir.

❖ TPAB, bir alandaki bilginin uygun teknoloji ile öğretilmesi için gerekli pedagojik strateji,
yöntem ve tekniklerin bütünleştirilmesine ilişkin bilgidir :
TPAB, teknolojileri kullanarak kavramların temsilinin anlaşılmasını gerektiren teknoloji ile
etkili öğretimin temelidir; içeriği öğretmek için teknolojileri yapıcı yollarla kullanan pedagojik
teknikler, kavramları öğrenmeyi nelerin zor veya kolay hâle getirdiği ve teknolojinin
öğrencilerin karşılaştığı bazı problemlerin giderilmesine nasıl yardımcı olabileceği bilgisi,
öğrencilerin ön bilgilerinin bilgisi ve epistemoloji teorileri ve yeni epistemolojiler geliştirmek
veya eskilerini güçlendirmek ve mevcut bilgilerin üzerine inşa etmek için teknolojilerin nasıl
kullanılabileceğine dair bilgidir.
3.3. Geniş Tabanlı Öğretmen Dijital Yeterlik Çerçevesi
❖ Falloon , öğretmen dijital yeterliğine ilişkin genişletilmiş bir görüş sunan kavramsal bir
çerçeve sunmuştur.
❖ TPAB ile uyumlu hâle getirdiği modeli “öğretim programı yeterlikleri”, “bireysel-etik
yeterlikler”, “bireysel-mesleki yeterlikler”, “bireysel-etik ve bireysel-mesleki yeterliklerin
bütünleştirilmesi” kapsamında geniş tabanlı öğretmen dijital çerçevesini sunmuştur.
❖ Bu model; öğretmen eğitiminde, çeşitli ve giderek artan bir şekilde dijital olarak aracılık
edilen öğrenme ortamlarında üretken, güvenli ve etik olarak işlev görmek için gerekli olan
adımlar hakkında öğretmenlerin anlayışlarını genişletme ihtiyacı ile doğmuştur.
❖ Hem politika düzenlemelerinde hem de bilimsel çalışmalarda yer alan dijital yeterlik
bileşenlerinin hem planlaması hem de eyleme dönüştürülmesi süreci bu çalışma
kapsamında bütüncül olarak yorumlanmıştır.
❖ Şekil 5’teki yeşil yatay çubuklar, konu tabanlı öğrenme için dijital teknolojileri kullanmak
amacıyla gereken yetenek ve becerileri oluşturmadaki entegre doğalarını gösteren dikey ve
koyu mavi yan sütunlarla birlikte TPAB’nin ana unsurlarını tasvir eder.
❖ Pedagojik (eğitsel) ve öğretici tasarımı yeterliği, dijital teknolojiler aracılığıyla ve bunlar
hakkında nasıl plan yapılacağına ve bunların nasıl öğretileceğine dair bilgiye duyulan ihtiyacı
ifade eder.
❖ Teknik yeterlik, mobil cihazlar, uygulamalar, ağ hizmetleri vb. gibi çeşitli dijital teknolojileri
çalıştırmanın “mekaniğine” ilişkin bilgi anlamına gelir.
❖ Teknolojik yeterlik, daha çok dijital teknolojilerin öğretme ve öğrenmedeki rolü ve
potansiyeline odaklanır.
❖ Disiplin ve içerik bilgisi yeterliği, öğrenilecek ve öğretilecek asıl konu bilgisi ile ilgilenir.
❖ Bu üç temel unsur, öğretmenlik adayı öğrencilerinin dijital kaynak kullanımı hakkında bilinçli
ve faydalı kararlar alabilecekleri, bunlarla öğretim etkinliklerini artırabilecekleri, güvenli ve
kusursuz bir şekilde dijital olarak geliştirilmiş öğretim uygulamaları (sarı çubuklar)
geliştirebilecekleri sağlam bir temel oluşturmak için bütünleşir.

❖ Modelde temel yeterliklerin yanında, çerçeve iki yeni entegre yetkinlik sunulmaktadır:
bireysel-etik ve bireysel-mesleki yeterlikler.
❖ Bireysel-etik yeterlikler, öğretmen adayı öğrencilerinin dijital kaynaklara sürdürülebilir,
güvenli ve etik bir şekilde erişmelerine ve bunları kullanmalarına yardımcı olmayı hedefler
(gri dikey sütunlar).
❖ Açık mavi sütunlar bireysel-mesleki yeterlikleri ifade eder.
❖ İyi geliştirilmiş bilgi okuryazarlığı yetenekleri, profesyonel ağlar gibi çevrim içi ortamlara ve
topluluklara katılmayı sağlamak için gereklidir.
❖ Buralarda paylaşılan bilgilerin kalitesini ve doğruluğunu değerlendirmek ve bu bilgilerle
mesleki bilgi ve pratiği ilerletmek için önemlidir.
❖ Ayrıca mesleğe giren yeni öğretmenlerin sürekli bir mesleki öğrenme programına bağlı
kalmalarını sağlamak için profesyonel öğrenmeye sürekli katılımı motive eder.
❖ Kısaca bu model bireysel-etik ve bireysel-mesleki yeterliklerin temel TPAB uyumlu
yetkinliklerle donatılmasını göstermektedir.
3.4. Eğitimcilerin Dijital Yeterlikleri İçin Avrupa Çerçevesi
❖ Avrupa Birliğinin birleşik araştırma merkezi tarafından ortaya konulan – Eğitimcilerin Dijital
Yeterlikleri İçin Avrupa Çerçevesi) çerçevesi öğretmenlik mesleğini yapan bireylerin özelinde
eğitimcilerin eğitim-öğretim faaliyetlerini gerçekleştirmesi için sahip olmaları gereken 6
alanda 22 yeterliği tanımlar.
Bu alanlar ve yeterlikler aşağıda listelenmiştir (Şekil 6):

Mesleki kullanım
a. Kurumsal iletişim: Kurumla ilgili taraflarla iletişimde dijital teknolojileri kullanabilme
yeterliğidir. Günümüz teknolojilerinde e-posta, anlık mesajlaşma, elektronik belge yönetim
sistemi gibi kurumsal iletişim araçlarını güvenli kullanma yeterliklerine sahip olmasıdır.
b. Mesleki iş birliği: Dijital iş birliği araçlarını kullanarak diğer eğitimcilerle bilgi ve tecrübe
paylaşılması yetkinlikleridir.
c. Yansıtıcı çalışma: Eğitimle ilgili görevleri gerçekleştirirken dijital teknoloji kullanımı ile ilgili
geliştirilmesi gereken tarafların neler olduğu konusunda öğretmenin kendine geri bildirim
verebilmesidir.
d. Dijital sürekli mesleki gelişim: Sürekli mesleki gelişim için dijital kaynakları kullanabilme
yeterliği.

Dijital kaynaklar
a. Dijital kaynakların seçimi: Öğrenme ve öğretme etkinlikleri için doğru ve yerinde dijital
kaynakların seçimini ve kullanım planlamasını hedef kitle, amaç öğretimsel yaklaşım gibi
parametrelere göre oluşturma.
b. Dijital içerik değiştirme ve oluşturma: Açık kaynaklı veya izin verilen diğer kaynakları
yukarıda sayılan parametreler dâhilinde kullanabilmek için değiştirebilecek dijital araçları
kullanabilme.
c. Dijital kaynakların yönetimi, korunması ve paylaşılması: Dijital içeriklerin öğrenenler,
veliler ve diğer eğitimciler tarafından erişilebilir olması için gerekli ayarlamaları ve tedbirleri
oluşturabilme.

Öğretim ve öğrenim
a. Öğretim: Öğretim sürecindeki dijital araçları ve kaynakların kullanılmasını planlama ve
uygulayabilme. Dijital araçların kullanımı var olan öğretim uygulamalarını daha verimli hâle
getirecek ise dijital araçlar kullanılmalıdır.
b. Rehberlik yapma: Dijital teknolojileri ve servisleri kullanarak sınıf dışında da öğrenenlerle
etkileşimi sürdürme ve öğrenme etkinlikleri ile ilgili olarak rehberlik, geri bildirim ve destek
sağlama.
c. İş birliğine dayalı öğrenme: Öğrenenlerin dijital teknolojileri kullanarak iş birliğine dayalı
çalışmalar yapmasını planlama ve gerçekleştirme.
d. Kendi kendine öğrenme: Dijital teknolojileri ve kaynakları kullanarak öğrenenlerin kendi
hızlarında öğrenmeleri için imkânlar oluşturarak gelişimlerini takip edebilme.

Ölçme
a. Ölçme stratejileri: Dijital teknolojilerden yararlanarak süreç ve ürün değerlendirme
uygulamalarını gerçekleştirme. Böylelikle öğrenenleri değerlendirmede birçok farklı
değerlendirme yaklaşımını daha verimli olarak uygulama.
b. Kanıtları inceleme: Öğrencilerin öğrenme etkinliklerindeki gelişme ve ilerlemelerini
gösteren dijital kanıtların analizini yapabilme.
c. Geri bildirim ve planlama: Dijital teknolojiler kullanarak öğrenenlere uygun geri bildirim
verme. Verilen geri bildirim ile öğrenme etkinliklerinin planlanması, öğrenci ve velilerin geri
bildirimin ne anlama geldiği konusunda bilgilendirerek geri bildirim sonuçlarını karar vermede
kullanma.

Öğrenenleri güçlendirme
a. Erişilebilirlik ve kapsayıcılık: Dijital öğrenme ve öğretme kaynaklarına tüm öğrencilerin
erişimini garanti altına alacak tedbirleri alma. Öğrencilerin dijital kaynaklara erişimi için var
olan bağlamsal, teknolojik, fiziksel veya bilişsel engellerini kaldıracak tedbirleri
uygulayabilme.
b. Kişiselleştirme: Öğrenenlerin farklı ihtiyaçlarına ve öğrenme hedeflerine göre dijital
kaynakları ve öğretimi kişiselleştirebilme.
c. Aktif katılım: Öğrencilerin öğrenme etkinliklerine aktif katılımlarını sağlamak için dijital
kaynakların verimli olarak kullanılması. Öğrencileri aktif olarak öğrenme etkinliklerine katmak
için kullanılan laboratuvarı, problem çözme, bilimsel araştırma gibi karmaşık konularda dijital
teknolojileri öğrencilerin etkinliklerini desteklemek için kullanma.

Öğrenenlerin dijital yetkinliklerini gerçekleştirme
a. Bilgi ve medya okuryazarlığı: Öğrencilere dijital ortamlarda bilgi toplamak, işlemek,
analiz etmek, bilginin güvenilirliğini doğrulamak, sentezlemek ve sonuçlarını ifade etmek
üzere öğrenme etkinlikleri, ödevler veya değerlendirme etkinliklerinin planlanması.
b. Dijital iletişim ve iş birliği: Öğrencilerin dijital iletişim ve iş birliği araçlarını amacına
uygun ve davranışlarından sorumlu bireyler olarak kullanmalarını sağlayacak etkinlikler ve
ödevler planlama.
c. Dijital içerik oluşturma: Öğrencilerin dijital araçlar kullanarak yaratıcı düşüncelerini ifade
edecekleri veya telif hakları ile ilgili durumlara dikkat ederek var olan dijital varlıkları farklı
formatlarda tekrar oluşturma gibi etkinliklerinin planlanması ve uygulanması.
d. Sorumlu kullanma: Öğrencilerin dijital teknolojileri kullanırken fiziksel, psikolojik ve
sosyal iyi oluşları ile ilgili tedbirleri alabilme. Öğrencilerin dijital teknolojiler kullanırken var

olan riskleri ve bu riskleri minimize ederek dijital teknolojileri güvenli ve sorumlu
kullanabilmelerini sağlama.
e. Dijital problem çözümü: Öğrenenlerin dijital araçlar ve kaynaklar ile ilgili teknik
problemleri tanıyabilme ve çözme ya da dijital teknolojiler ile ilgili sahip oldukları bilgileri
karşılaştıkları yeni durumlardaki problemlerde çözümlerini uygulamaya fırsat verecekleri
öğrenme etkinlikleri, ödevler ve değerlendirme araçları planlanması ve uygulanması.
❖ DigCompEdu çerçevesinde iki nokta dikkat çekmektedir: yeterliklerin seviyelendirilmesi ve
yeterlikler arasında ilişki kurulmasıdır.
❖ İlk olarak yeterliklerin seviyelendirilmesi, öğretmenlerin bilişim teknolojileri bilgi ve beceri
seviyesi ile bu becerileri öğretimde kullanabilme seviyeleri arasında ayrımlar yaparak eğitime
ihtiyacı olan öğretmenleri belirlemek için yapılmıştır.
Elbette ki yukarıda sayılan dijital yeterliklerde öğretmenlerin tamamının aynı yetkinlik
seviyesinde olması beklenemez.
❖ Dolayısıyla DigCompEdu, öğretmenler için dijital yeterlikler çerçevesinde yer alan
❖ yeterlikler, öğretmenler için 6 seviyede değerlendirilmektedir:
-yeni gelen (A1),
-keşfedici (A2),
-birleştirici (B1),
-uzman (B2),
-lider (C1)
-öncü(C2).
Yeni gelen (A1) seviyesinde öğretmenler, dijital teknolojilerin öğretimi, mesleki
uygulamaları, iyileştirme potansiyellerinin farkındadırlar.
Keşfedici (A2) seviyesinde öğretmen, dijital teknolojilerin öğretimleri ve mesleğini
iyileştirmek için potansiyellerini deneme ve keşfetme aşamasındadır.
Birleştirici (B1) seviyesinde öğretmen, dijital teknolojileri farklı amaçlarda ve farklı
bağlamlarda mesleki uygulamalarına entegre ederler.
Uzman (B2) seviyesindeki öğretmenler, dijital teknolojileri kendinden emin, yaratıcı ve
iyileştirme önerileri verecek derecede uzman olarak kullananlardır.
Bilişim teknolojilerinin ve eğitime uygulamalarının güçlü ve zayıf yanları hakkında yorum
yapabilirler.
Dolayısıyla uzman seviyesindeki öğretmenlerin bilişim teknolojilerinin eğitimde kullanılması
hakkındaki bilgileri daha fazladır.
Lider (C1) seviyesindeki öğretmenler, dijital teknolojilerin eğitimde ve mesleki
uygulamalarda kullanımları konusunda tutarlı ve geniş bir yaklaşıma sahiptirler.
Ellerindeki duruma çözüm üretebilmeleri için birçok dijital aracın ve stratejinin
değerlendirilmesini, seçimini ve kullanımını gerçekleştirebilirler.
Lider öğretmenlerin bu konudaki repertuvarları geniştir.

Öncü (C2) seviyesindeki öğretmenler ise güncel dijital teknolojilerin ve yeterliğinin
sorgulamalarını yapabilirler. Yeni teknolojilerin eğitimde uygulanmasının sınırlılıkları, güçlü
ve zayıf yanları hakkında yorum yapabilir; tahminlerde bulunabilir, yeniliklerin yayılmasında
lider rolü alarak genç eğitimcilere de rol model olabilirler.
❖ Öğretmenlerin dijital teknoloji kullanım yeterlik seviyeleri belirlenerek her seviyeye uygun
eğitimler planlanmalıdır.
❖ Öğretmenlerin çoğunluğu için B1 ve B2 seviyesinin eğitimde dijital teknolojileri kendinden
emin ve güvenli olarak kullanmaları için yeterli seviyeler oldukları tavsiye edilmektedir.
❖ İkinci olarak DigCompEdu çerçevesinde dikkat çeken diğer husus, bazı yeterlikler arasında
ilişkiler kurulmuş olmasıdır.
❖ Bunun nedeni bir yeterlikte sözü edilen görevleri yaparken kullanılan teknolojiler ve bu
teknolojileri kullanmak için gerekli bilgi ve beceri seviyesi bir başkası için de gereklidir.
Örneğin mesleki iş birliği yeterliğindeki teknolojiler, bilgi ve beceriler; dijital kaynakların
oluşturulması ve değiştirilmesi yeterliğinde de gereklidir.
❖ 3.5. UNESCO Öğretmen Dijital Yeterlikleri Çerçevesi UNESCO Öğretmen Dijital Yeterlikleri
Çerçevesi ise öğretmenlerin sahip olması gereken dijital yeterlikleri ve seviyelerini bir matris
ile açıklamıştır.
❖ Matriste öğretmen yeterlikleri 6 alanda ve 3 farklı seviyede 18 yeterlik olarak organize
edilmiştir. UNESCO Öğretmen Yeterlikleri Çerçevesi Şekil 7’ de verilmiştir.

❖ Şekil 7’de verilen çerçeve öğretmenlik mesleği özelinde dijital yeterlikler, 6 alan ve 3 yetkinlik
seviyesinde toplam 18 yeterlik alanı olarak belirlenmiş ve her bir yetkinlik seviyesi için tüm
alanlarda hedeflenen bilgi ve becerilerin gerçekleştirilmesi beklenmektedir.
1-Bilgi kazanma yetkinlik seviyesinde
öğretmenlere okul topluluğunun etkili ve verimli bir üyesi olacak bilgi ve becerileri
kazandırmak amaçlanır.
Bu seviyede, öğretmenlerin
(1)sınıf seviyesinde yaptıkları uygulamaların kurumsal ve millî politikalarla ne derece uyumlu
olduğunu açıklamaları,
(2)müfredat içinde bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) öğretim amaçlı kullanımlarını
tanımaları,
(3)öğrenme ve öğretme süreçlerinde uygun BİT çözümlerini seçmeleri,
(4)donanım parçalarının işlevlerini ve gerekli uygulama yazılımlarının işlevlerini
tanımlamaları ve kullanımlarını gerçekleştirmeleri,
(5)BİT’in tüm öğrencileri kapsayacak şekilde öğretim etkinliklerinde kullanılması için fiziksel
ortamın organize edilmesi ve
(6)mesleki gelişimlerini desteklemek için BİT kullanımı olarak sıralanabilir.
2-Bilgi derinleştirilmesi seviyesinin amacı,
adından da anlaşılacağı üzere öğretmenlerin meslekleri ile ilgili her durumda verimliliklerini
artırmak için BİT kullanımlarını sağlamak,öğrenme ve öğretme süreçlerinde ise öğrencilerin
gerçek hayatta karşılaşabilecekleri karmaşık problemleri çözme süreçlerini desteklemektir.
Yine bu yetkinlik seviyesindeki 6 alanda öğretmenlerin
(1) sınıf içi uygulamalarını kurumsal/millî politikalara, uluslararası taahhütlere uygun olarak
sosyal öncelikleri destekleyecek şekilde tasarlamaları, düzenlemeleri ve uygulamalarını
yapabilmeleri;
(2) BİT’i tüm derslerde, öğretimde ve değerlendirmede kullanabilmeleri;
(3) BİT destekli proje temelli öğrenme etkinlikleri tasarlayabilmeleri,
(4) öğrencilerin üst düzey düşünme ve problem çözme becerilerini destekleyen farklı dijital
araçlar ve kaynakları birleştirerek entegre dijital öğrenme ortamı oluşturabilmeleri,
(5) dijital araçları esnek olarak kullanarak iş birliğine dayalı öğrenmeyi ve öğrenme
süreçlerini yönetebilmek ve
(6) kendi mesleki gelişimlerini desteklemek için teknolojiyi kullanarak mesleğiyle ilgili ağlarda
etkileşime girmeleri beklenmektedir.
3-Bilgi oluşturma alanında
hedef, öğrencileri, meslektaşları ve çevrelerindeki toplum için öğretmenleri bilgi toplumu
oluşturma yeterlikleri ile donatmaktır.
Bu öğretmenler, çevreleri için hem iyi bir model olurlar hem de meslektaşlarının benzer
yeterliklere sahip olması için onları teşvik ederler.
Çerçevede bulunan 6 yeterlik alanında bu yetkinlik düzeyi için beklentiler elbette ki biraz
daha yüksektir.
Bu yetkinlik düzeyinde öğretmenlerden
(1) kurumsal ve millî eğitim politikaları hakkında yorumlar yaparak düzeltmeler veya
iyileştirmeler önermeleri,
(2) öğrenci merkezli ve iş birliğine dayalı öğrenmenin disiplinlerarası müfredatta en iyi
şekilde uygulanabileceğiyöntemleribelirlemeleri,

(3) öğrenme parametrelerini belirlerken öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini yönetmelerini
öğrenmeyi teşviketmeleri,
(4) bilgi toplumlarını tasarlayıp her yerde öğrenme için dijital araç kullanmayı,
(5) okullarını öğrenen organizasyona dönüştürmek için teknoloji stratejisi planlamasında lider
rolü oynamaları ve
(6) teknolojinin okullarına en iyi şekilde hizmet edebilmesini belirlemek için sürekli gelişme,
deneme, yönlendirme, yenilik yapma ve en iyi uygulamaları paylaşma gibi görevleri
yapabilmesi beklenmektedir.
❖ Her alanda bu yetkinlik seviyelerine ulaşmak için öncelikle yeterliklerde öğretmenlerden ne
beklendiği ve yetkinlik seviyelerinde yukarıya doğru çıkarken bu beklentilerin nasıl değiştiğini
anlamak gereklidir.
❖ Aşağıda her alandaki yeterliklerin yetkinlik seviyelerine göre nasıl değiştiği kısaca
açıklanmıştır.
Alan 1:
Eğitim Politikasında BİT’in Kavranması:
Politika Kavrama: Öğretmenlerden eğitimde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımını konu
alan politikalar ve eğitim-öğretim uygulamaları arasındaki ilişkileri görmeleri ve bunlar
arasında anlamsal bağlar kurmaları beklenir. Bu seviyede öğretmenler, eğitim politikalarının
sınıf uygulamalarına nasıl yansıdığını ve BİT’in eğitimde güvenli ve erişilebilir bir şekilde
kullanılabilmesi için ilkeleri tanımlarlar.
Politika Uygulama: Öğretmenlerden sınıf içi öğretim uygulamalarını planlarken millî eğitim
politikalarını ve öncelikli problemleri ele alacak şekilde uygulamaları beklenir. Bu seviyede
öğretmenler, eğitim politikaları tarafından ilan edilmiş şekliyle BİT’i derslerinde uygularlar.
Politika Yeniliği: Bu seviyede öğretmenlerden okul seviyesindeki reform programlarını
tasarlamaları, uygulamaları ve değerlendirmelerinin yanında var olan millî eğitim
politikalarına da iyileştirme önerileri getirmeleri beklenir.
Alan 2: Müfredat ve Değerlendirme
Temel Bilgi: Öğretmenler her derste öğrenme, öğretmen ve değerlendirme süreçlerinde ilgili
BİT kaynaklarını ve verimlilik araçlarını kullanmanın muhtemel faydaları hakkında bilgi
sahibidirler. Bu seviyede öğretmenler, öğrenme hedeflerini BİT ile nasıl destekleyeceklerini
açıklayabilir, öğrenme hedeflerini destekleyen eğitim kaynaklarını bilişim teknolojileri ile
aramayı ve tanımlamayı yapabilir ve değerlendirme stratejilerini desteklemek için BİT
araçlarını seçebilir.
Bilgi Uygulama: Bilginin derinleştirilmesi seviyesinde bulunan bu yeterlikte öğretmenler, BİT
araçlarını ve platformlarını derslerin öğretim ve değerlendirme süreçlerinde uygularlar. Bu
seviyede öğretmenlerden müfredat hedeflerini gerçekleştirmek için BİT’i uygun şekilde
kullanmaları, alternatif değerlendirme stratejileri için BİT’i ve açık eğitim kaynaklarını
derslerinde kullanmaları beklenir.

Bilgi Toplumu Becerileri: Bilginin oluşturulması seviyesindeki bu yeterlikte öğretmenler
öğretim yöntemlerini belirlerken öğrenci merkezli, iş birliğine dayalı ve disiplinlerarası
müfredat 398 hedeflerini dikkate alırlar. Bu yeterlikte öğretmenlerden bilgi toplumu için
gerekli becerileri öğrencilerin kazanmaları için müfredattaki fırsatları tanımlamaları;
öğrencilerin bilgi arama, yönetme, analiz etme ve değerlendirme becerileri kazanmaları için
uygun BİT seçimleri yapmalarına doğru rehberlik etmeleri, müfredat hedeflerini
gerçekleştirmek için öğrencilerin iletişim kurmalarına ve iş birliği yapmalarına izin veren BİT
seçimlerine rehberlik etmeleri beklenir.
Alan 3:
Eğitim-Öğretim BİT Destekli Öğretim:
Öğretmenlerin öğretimi desteklemeleri için teknolojileri, araçları ve dijital içeriği entegre
etmeleridir. Öğretmenlerden belirli öğrenme ve öğretme yöntemlerini destekleyen uygun BİT
seçimleri yapmaları beklenir. Örneğin öğrencilerin bir konu hakkında bilgi kazanmalarını
destekleyen BİT çözümleri seçmek, BİT destekli ders planları hazırlamak, öğretimi
desteklemek için sunum yazılımları ve dijital kaynaklar kullanabilmek gibi becerileri
göstermeleri beklenir.
Karmaşık Problem Çözme: Öğretmenler iş birliğine dayalı proje veya problem temelli
öğrenme etkinliklerini tasarlayıp bu etkinlikleri BİT ile destekler. BİT kullanarak öğrencilerin
karmaşık problemlere çözüm üretme süreçlerini destekler, uygular ve izler. Bu yeterlik
seviyesinde öğretmenlerden BİT’in proje temelli öğrenmeyi nasıl desteklediğini açıklamaları,
proje temelli öğrenme için gerçek hayat problemlerini bulmaları, kaynakları değerlendirmeleri
ve öğrenme etkinliklerini tasarlamaları beklenir.
Öz Yönetim: Öğretmenler, öğrencilerin sürekli bilgi üretimi ile ilgili etkinliklerle uğraşmasını
sağlayacak öğrenme ortamlarını kurabilir; öğrencileri, kendi öğrenme süreçlerini yönetip iş
birliğine dayalı öğrenme etkinlikleri ile çalışmaları için teşvik edebilir. Bu yeterlikte
öğretmenlerden problem çözme ve bilgi üretimi süreçlerinin modeli olmaları, öğrenciler için
çevrim içi iş birliğine dayalı araştırma etkinlikleri ve materyalleri tasarlamaları; öğrencilere
proje planlaması, dijital medya materyalleri geliştirilmesi ve öğrenme süreçlerine yansı
yazımı konusunda yardım etmeleri beklenir.
Alan 4:
Dijital Becerilerin Uygulanması Uygulama: Öğretmenlerin bilgisayarları, mobil cihazları,
yazılımları ve ağları öğrenme, öğretme ve yönetim amaçları dâhilinde güvenli kullanım
çerçevesinde kullanmasıdır. Burada öğretmenden beklenen, bilişim teknolojilerinde
kullanılan donanım bileşenlerinin işlevlerini, en sık kullanılan verimlilik yazılımlarının
yeteneklerini tanımlayabilmesi ve bu araçları kullanabilmesidir.
Ekleme: Öğretmenler farklı dijital araçlar ve kaynaklar kullanarak öğrencilerin problem
çözme becerilerini destekleyen entegre dijital öğrenme ortamları oluştururlar. Bu seviyede
öğretmenlerden dijital öğrenme ortamları oluşturmak için uygun yazılım paketlerini
kullanmaları, webdeki kaynakların ve araçların doğruluğunu ve kullanılabilirliğini
değerlendirmeleri, materyal tasarımı için yazılım araçlarını ve okul yönetim yazılımlarını
kullanabilmeleri beklenir.

Dönüşüm: Bu yeterlikte öğretmenlerin bulut teknolojilerini kullanarak bilgi toplulukları
kurmaları ve dijital araçları kullanarak her yerde öğrenmeyi desteklemeleri hedeflenir.
Öğretmenlerden zamandan ve mekândan bağımsız öğrenme için çevrim içi öğrenme
ortamlarını oluşturmaları, çevrim içi iş birliği araçlarını kullanarak bilgi toplulukları içinde ve
arasında bilgi alışverişini sağlamaları, dijital araçlar kullanarak öğrencilerin bilgi
topluluklarına yaptığı katkıları takip etmeleri ve öğrencileri kendi dijital araçlarını
geliştirmeleri için teşvik etmeleri beklenmektedir.
Alan 5:
Organizasyon ve Yönetim Standart Sınıf: Öğretmenlerin sınıflarını veya laboratuvarlarını
derslerde BİT entegrasyonuna izin verecek şekilde fiziksel olarak düzenlemeleri beklenir.
Buradaki anahtar nokta, farklı öğretim yöntemlerini kapsayıcı şekilde BİT ile uygulamaktır.
Örneğin farklı yaş, beceri seviyesi, 399 cinsiyet, dil ve sosyokültürel duruma sahip
öğrencilerin BİT kullanarak küçük gruplarda çalıştırılması ve okuldaki yazılım ve donanımları
izleyip korumak bu beklentilerdendir.
İş Birliği Grupları: Öğretmenler dijital araçları ve platformları kullanarak iş birliğine dayalı
öğrenmeyi ve öğrencileri yönetir. Bu seviyede öğretmenlerden dijital iletişim araçlarını sınıf
içi ve dışında kullanmaları, ders etkinliklerinde bulut teknolojilerini kullanabilmeleri, kapsayıcı
eğitim için dijital araçları kullanabilmeleri ve öğrenci merkezli öğrenme etkinlikleri ile sosyal
etkileşimi destekleyen dijital kaynaklara erişmeleri, bunları değerlendirmeleri ve
yaygınlaştırmaları beklenir.
Öğrenim Kurumları: Bu yeterlikte, kendi okullarının bir öğrenen organizasyon olması için
teknoloji stratejileri geliştirilmesinde öğretmenlerden lider rolü oynaması beklenir.
Öğretmenlerin dijital bilgi üretim ortamlarını geliştirmek, okulun idari ve organizasyonel
yönünü desteklemek için dijital planlama araçlarını tanımlamak ve kurmak, okul çapında
teknoloji entegrasyonu stratejik planını geliştirmek, okul topluluğundaki paydaşlar ile
karşılıklı bilgi akışını sağlayacak dijital platformların değerlendirmesini yapmak gibi görevleri
yapması beklenir.
Alan 6:
Öğretmen Mesleki Öğrenimi Dijital Okuryazarlık: Öğretmenlerin dijital okuryazarlıklarını
oluşturup geliştirmeleri ve mesleki gelişim etkinliklerini yaparken BİT kullanmaları beklenir.
Bu seviyenin hedefleri arasında verimliliği artırmak için BİT becerileri kazanmak, öğretim
alanlarında bilgi kaynakları ve yeni öğretim yöntemleri keşfetmek için BİT kullanmak,
internette güvenlik durumlarını tanımlayabilmek, dijital vatandaşlık ilkeleri için öğrencilere
model olmak ve dijital öğretim kaynaklarının uygunluğunu analiz edebilmek vardır.
Ağ kurma: Öğretmenler mesleki gelişim ağları geliştirmek ve kaynaklara erişmek için BİT
kullanırlar ve bu teknolojileri kullanarak mesleki ağlarla etkileşip mesleki gelişimlerini
desteklerler. Bu seviyede öğretmenlerden BİT ağlarını kullanarak mesleki gelişimi
destekleyen ağlara erişim ve kaynak paylaşımı yapmaları, dış uzmanlara erişmeleri ve
hizmet içi eğitim fırsatlarını bularak bunlara erişmeleri beklenir.

Yenilikçi Öğretmenler: Bu yeterlikte öğretmenler, öğrenme ve öğretme süreçlerini
iyileştirecek bilgi üretme etkinlikleri ve teknolojinin okullarına daha iyi nasıl hizmet
edebileceği konusundaki planlamalar ile yeniliklerin geliştirilmesi ve iyi uygulamaların
paylaşılması etkinlikleriyle uğraşır. Öğretmenlerden müfredatlarına BİT entegrasyonu ile ilgili
vizyonu uygulanması, meslektaşları arasında sürekli öğrenmeyi teşvik ederek yenilikçiliği
geliştirmesi, meslekleri ile ilgili uygulamaları değerlendirme ve yansıtma yaparak yenilikçiliği
ve iyileştirmeyi teşvik etmesi, meslek topluluklarında kendilerinin geliştirdiği öğretimde iyi
uygulamaları paylaşmaları ve kendi ürettikleri orijinal öğretim kaynaklarını “açık eğitim
kaynağı” olarak dijital platformlarda paylaşması beklenir.
❖ Yukarıda görüldüğü üzere UNESCO Öğretmen Dijital Yeterlikleri Çerçevesi, öğretmenlerin
sadece bilişim teknolojilerini ustaca kullanmalarını veya geliştirmelerini değil; bu
teknolojilerin eğitim ve öğretim süreçlerinde verimliliği, yenilikleri ve eğitim çıktılarını artırarak
insanlar arasında “bilgi toplulukları”, eğitim kurumlarının ise ”öğrenen organizasyonlar”
olması için 6 alanda ve 3 seviyede gruplanacak şekilde 18 yeterlik belirlemiştir.
❖ UNESCO’nun bu çerçeve ile ortaya koyduğu vizyonun gerçekleşmesi için ise merkezdeki
insan gücünü öğretmenler oluşturmaktadır.
❖ Dolayısıyla eğitimde dijital yeterliklerin kazanılması, uygulanması ve yeni teknolojilerin
üretilmesi noktasında öğretmenlerimize büyük sorumluluklar düşmektedir.
3.6. Yeterlik Çerçeveleri Oluşturulurken Cevaplanması Gereken Ortak Sorular
❖ Bugüne kadar alanyazında yer alan ve bundan sonra da muhtemelen yer alacak dijital
yeterlikler çerçevelerinin ele aldığı ortak sorular bulunmaktadır.
1-İlk olarak hangi öğretim hedeflerine teknoloji kullanarak ulaşılması gerektiği sorusunun
cevabı, çerçeve oluşturulurken cevaplanması gereken ilk sorudur.
❖ Burada bahsedilen elbette ki ayrıntılı ders öğretim hedefleri değil, genel olarak öğrencilere
kazandırılması gereken üstbilişsel düşünme becerileri hedefidir. Bu hedefler genellikle
problem çözme, bilgi üretimi, yenilikçilik gibi bireylere bir eğitim hayatı boyunca
kazandırılacak orta ve uzun vadeli hedeflerdir.
❖ 2-İkinci olarak yeterlik çerçeveleri tarafından ele alınan bir diğer soru müfredat etkinlikleri
bağlamındadır. Eğitimde teknoloji kullanımına izin verecek veya teknoloji kullanımına
fırsatlar sağlayacak müfredatlar nasıl oluşturulmalıdır. Öğretmenlerin dijital becerileri
öğrenmeleri, uygulamaları ve geliştirebilmeleri için okul müfredat programlarının bunlara

fırsat sağlayan etkinliklerin geliştirilmesine izin verecek şekilde oluşturulması gerekir. Eğitime
teknoloji entegrasyonunda müfredatın teknoloji kullanarak gerçekleştirilecek etkinliklere
sahip bir yapıda olması önemli bir faktördür. Dolayısıyla öğrencilere problem çözme, bilgi
üretimi, etkileşim, beraber çalışma gibi becerileri kazandıracak müfredatın hangi yaklaşımla
oluşturulması gerektiği dijital yeterlik çerçevelerinde ele alınan bir sorudur.
❖ 3-Üçüncü olarak yeterlik çerçeveleri tarafından ele alınan bir diğer soru, müfredat
çerçevesinde öğretim hedeflerine ulaşmak için hangi öğretim yöntemlerinin kullanılacağıdır.
Öğretim yöntemleri öğrenci, içerik, teknoloji ve öğretmen etkileşiminin nasıl, hangi şartlarda
ve hangi yoğunlukta yapılacağını belirler. Dijital yeterlik çerçeveleri, genellikle öğretim
yöntemlerini uygularken verimliliği artırmak ve öğrencilerin faydalandığı öğretim miktarını
artırmak için teknolojinin nasıl kullanılacağı noktasında öneriler sunar.
❖ 4-Dördüncü olarak yeterlik çerçevelerinin cevapladığı sorulardan bir başkası öğrenme
ortamlarının teknoloji kullanılarak nasıl düzenleneceğidir. Öğretmenlerin öğrenciler ile
etkileşime girdiği ve öğretim etkinliklerinin gerçekleştirildiği yer, öğrenme ortamı olarak
adlandırlır. Bu ortamları teknoloji destekli olarak yüz yüze veya çevrim içi düzenleyebilmek
için öğretmenlerin hangi yeterliklere sahip olması gerektiği bu çerçevelerde ele alınan bir
konudur.
❖ 5-Beşinci olarak öğretmenlerin ölçme değerlendirme etkinliklerini teknoloji kullanarak
gerçekleştirmeleri için hangi dijital yeterliklere sahip olmaları, gerektiği dijital yeterlikler
çerçevelerinin üzerinde çalıştığı sorudur. Öğretim etkinliklerini planlarken öğrencilerin
öğrenme hedeflerine ulaşıp ulaşmadıklarını kontrol etmek için ölçme ve değerlendirme
araçları geliştirilmelidir. Eğitim hedeflerini değerlendirmek için farklı formatlarda
değerlendirme araç ve yöntemleri bulunmaktadır. Bu araç ve yöntemleri öğretimde
kullanmak için gerekli teknolojilerin kullanılması ve uyarlanması, öğretmenlerin dijital
yeterliklerikonusunda çalışılmasını gerektirmektedir.
❖ 6-Son olarak öğretmenlerin mesleki gelişimlerinin teknoloji ile nasıl desteklenmesi gerektiği,
dijital yeterlikler çerçevelerinin cevap vermek için çalıştığı sorulardan sonuncusudur.
❖ Her zaman öğretim uygulamalarının iyileştirilmesi, etkinliklerin veriminin artırılması ve 401
öğrenme çıktılarının geliştirilmesi için öğretmenlerin sürekli mesleki gelişimlerinin garanti
altına alınması gereklidir.
❖ Sürekli mesleki gelişimin bilişim teknolojileri ile desteklenmesi için öğretmenlerin sahip
olması gereken dijital yeterliklerin neler olması gerektiği sorusunun cevabı tüm dijital yeterlik
çerçevelerinin cevaplamaya çalıştığı sorulardan bir tanesidir.

Dijital Öğrenme Ortamları
4.1. Dijital Yeterliklerin Güncellenmesi
❖ Dijital teknolojiler ve bunları kullanabilmek için gerekli yeterlikler zamanla gelişmektedir.
Bilişim ve iletişim teknolojilerindeki donanımların kapasitelerinin artması; artan işlemci,
hafıza ve iletişim altyapısı kapasitesi ile daha işlevsel ve kullanışlı yazılımların hazırlanması,
gelişmiş donanım ve yazılımlar kullanılarak üretilen veri miktarlarının artması sonucu

teknolojiyi günlük hayatta veya eğitimle ilgili problemlerin çözümünde kullanabilmek için
güncel bilgi ve iletişim teknolojileri yeterliklerine sahip olmak gereklidir.
❖ Bu yeterliklerin yıllara göre neden daha fazla talepkâr olduğunu anlamak için bilişim
teknolojilerinde iki anahtar değişimi anlamak gereklidir. Bunlar: donanım kapasitesindeki
artış hızı ve veri hacmindeki artış hızı
❖ Her ne kadar bilişim teknolojilerinde kullanılan donanım cihazlarının işlem yapma
kapasitesinin temel ölçme birimi 1 saniyede yapabildiği kayar noktalı işlem sayısı (FLOP)
olsa da bir bilgisayar satın almaya gittiğimizde günümüzde Giga Hertzler mertebesinde ifade
edilen saat hızı ile ifade ederiz. Ancak bir mikroişlemcinin işlem yapma kapasitesi sahip
olduğu transistör sayısı ile doğru orantılıdır.
❖ Transistörler, işlemci devrelerinde kullanılan yarı iletken aktif devre elemanı ve dijital
elektronik devrelerin temel yapı taşıdır. Şekil 9’daki grafikte bir mikroişlemcinin 1
milimetrekaresine sığdırılabilen transistör sayısının değişimi görülmektedir.
❖ 1970 ile 2020 arasındaki trend incelendiğinde transistör sayısının yıllara göre doğrusal bir
şekilde arttığı görülmektedir.
❖ Bir işlemci için milimetrekarede daha fazla transistör, daha fazla işlem gücü demektir bu da
son kullanıcılar için daha kullanışlı ve çok sayıda işlevleri olan yazılımlar, servisler ve
platformlar demektir.
❖ Grafikteki trend eğer bu eğim ile devam ederse önümüzdeki on yıllarda da bilgisayarların
donanım kapasitesindeki artışın bilişim teknolojilerinde yeni gelişmeler getireceği, bunun da
kullanıcılardan yeni dijital yeterlikler isteyeceği açıktır.
SALİH ÖZ-MERSİN
34
❖ Öğretmenlerden beklenen dijital yeterliklerin yıllara göre değişmesi ve gelişmesindeki ikinci
önemli faktör, internet üzerinde üretilen veri hacmidir.
❖ Bilişim donanımlarındaki işlem yapma kapasitelerinin artması ile doğru orantılı olarak bilişim
servislerinin ve internete bağlanabilir sensör cihaz çeşitliliğinin artması, internete bağlı
kullanıcıların ürettiği içerik ve cihazlardan alınan verinin artmasına neden olmaktadır.
❖ Gelişmiş internet servislerinin ve internete bağlı sensörlerden akan verinin güvenli şekilde
işlenmesi ve kullanılması, yeni dijital yeterlikler gerektirmektedir; eğitimde teknoloji kullanımı
ve öğretmenlik mesleği de bundan muaf değildir.
4.2. Teknoloji Destekli Öğrenme
❖ Geleneksel öğretim, eğitim sistemlerinde yüzyıllardır kullanılmaktadır.
❖ Geleneksel öğretim, öğretmeni eğitimin merkezine koyar.
❖ Aktif olan ve içeriğe karar veren öğretmendir.
❖ Öğretmen ders anlatır, sınavlar yapar; ödevler, ev ödevleri verir ve bunlardan sorumludur.
❖ Öte yandan öğrenciler sınıfta pasiftir ve öğrencilerden sessizce dinlemesi, not alması ve
soruları daha sonraya saklaması beklenir.
❖ Geleneksel öğretimde bir sınıfta, zaman ve süre belirlenir ve sınırlı sayıda öğrenci öğrenme
sürecinde aktif olabilir.
❖ Bu nedenle geleneksel öğretimin en önemli sorunlarından biri öğrencilere yer bulmaktır.
❖ Zaman, yer ve materyallere ihtiyaç vardır ve bunlar sürekli bulundurulmalı ve kullanılmalıdır.
❖ Öğrenci sayısı arttıkça planlama süreci giderek daha zorlaşır, öğrenci ve öğretmen başına
düşen kaynaklar giderek azalır.
❖ Gelişen teknolojilerle birlikte eğitim-öğretim süreci dijital dönüşümün tam ortasındadır.
❖ Hem kavramsal (yeni eğitim modelleri vb.) hem de teknolojik (e-öğrenme, mobil cihazlar,
öğrenme ağları vb.) değişimler öğretme ve öğrenme sürecinde dönüştürücü bir değişim
ortaya koymaktadır.
❖ Uzaktan eğitim ve özellikle çevrim içi eğitim, eğitim ve öğretime bir nedenden dolayı (sağlık,
yer, kaynak vs.) erişimi olmayacak öğrencilerin eğitim imkânı bulmasını sağlayabilmektedir.
❖ Bir bilgisayar ve bir internet bağlantısı olduğunda, öğrencilerin boş zamanlarında mesleki
gelişimleri için bir sertifika alabilmeleri ya da bilgi ve becerilerini artıracak dersler alabilmeleri
mümkündür.
SALİH ÖZ-MERSİN
35
❖ Geleneksel öğretimin pedagojik sorunlarının artarak çevrim içi ortamlara taşınması, bunların
üstesinden gelmek için yeni teknolojileri kullanma düşüncesi ve teknolojinin
öğretme/öğrenmeyi artırıp artırmayacağı sorusu çevrim içi programların tekrar gözden
geçirilmesi ihtiyacını beraberinde getirmiştir.
❖ Teknolojinin eğitime entegre edilmesi, öğrencilerin öğrenme sürecini değiştirmemektedir.
❖ Özenle tasarlanmış ve iyi uygulanmış bir çevrim içi eğitim, öğrencilerin daha hızlı ve daha
fazla bilgiye erişmesine yardımcı olabilir.
❖ Aynı biçimde birden fazla algıya hitap edecek medya ortamlarının kullanılması öğrenmeyi
destekleyebilir.
Mobil Öğrenme
❖ Formal (biçimsel), informal (doğal) ve non-formal (yaygın) öğrenme etkinlerinin teknoloji
desteğiyle bütünleştirilebileceği bir fırsatlar dönemi yaşanmaktadır. Bunların içinde en öne
çıkan yöntemlerden biri mobil öğrenmedir.
❖ Mobil öğrenme (m-öğrenme), öğrencilerin mobil teknolojileri ve interneti kullanarak her yerde
ve her zaman öğrenme materyalleri elde etmelerini sağlayan bir öğrenme modelidir.
Öğrenmenin gerçekleştiği ortamları inceleyen araştırmalarda %75’lik bir oranla informal
öğrenme ortamları öne çıkmaktadır.
❖ İnformal öğrenme; konuşmak, başkalarını gözlemlemek, deneme yanılma yapmak ve bilgili
insanlarla çalışmakla gerçekleşmektedir.
❖ Mobil öğrenme özellikleri, informal öğrenme ile daha iyi konumlanabilir; kurslar, dönemler,
değerlendirmeler düşünüldüğünde ilk bakışta okullarla (örgün öğrenme) uyum sağlaması zor
bir model olarak görünmektedir.
❖ Hem mobil bilgisayarlar hem de cep telefonları ve aynı işlevlerden yararlanan diğer cihazlar
mobil öğrenmede kullanılabilir.
Uzaktan Eğitim
❖ Uzaktan eğitim, kökleri mektupla haberleşmeye dayanan bir yöntem olmakla birlikte özellikle
Covid-19 salgınıyla birlikte hayatımızda daha geniş bir uygulama alanı bulmuştur.
❖ Uzaktan eğitimi en yalın hâliyle öğreten ve öğrenenin fiziksel olarak ayrı yerlerde bulunduğu
bir öğretim yöntemi olarak tanımlayabiliriz.
❖ Teknoloji destekli öğretim araçlarının daha fazla kullanılması, internet ve çevrim içi
öğrenmenin yaygınlaşmasıyla birlikte uzaktan eğitim de formal öğrenme ortamlarında
kullanılmaya başlamıştır.
❖ Web temelli araçların kullanımıyla birlikte uzaktan eğitimin içsel sorunlarından en önemlisi
olarak nitelendirebileceğimiz öğrenci öğrenci, öğrenci-öğretmen ve öğrenci-içerik
etkileşimleri de daha etkin olmaktadır.
❖ Uzaktan eğitim farklı yöntemlerle gerçekleştirilebilmektedir. Bunlar eş zamanlı ve eş
zamansız uzaktan eğitim olarak nitelendirilmektedir.
❖ Eşzamanlı uzaktan eğitim yaklaşımında öğrenciler ve öğretmen aynı anda bir video
konferans sisteminde, sanal bir sınıf ortamında bulunmaktadır.
❖ Sınıf ortamının çevrim içi olarak gerçekleştiği bu yaklaşımda öğretmen içeriği sunmakta ve
etkinlikler gerçekleştirmektedir.
❖ Soru-cevap etkinliklerinin yapılabildiği, öğrencilere anında dönüt verilebildiği ve gerçek
zamanlı ders anlatımlarının gerçekleştiği bu yöntemde internet bağlantısının bulunması ve
teknik sorunların kısa sürede giderilmesi çok önemlidir.
❖ Eş zamansız yaklaşımda ise daha önceden hazırlanmış video kayıtlarının izlenmesi ve çoklu
ortam araçlarının kullanılmasıyla zengin bir ortam oluşturulması önem taşımaktadır.
SALİH ÖZ-MERSİN
36
❖ Eş zamansız yöntemin en önemli avantajı, içeriklere erişimin farklı zamanlarda
gerçekleşebilmesidir.
❖ Etkileşim ve öğrenci katılımı için etkileşimli videolar kullanarak belirli zaman aralıklarında
öğrenciden soruları yanıtlaması ve görüş iletmesi istenmektedir.
❖ Covid-19 salgını döneminde öğretmenlerin ders içeriklerini dijitalleştirmeleri, video konferans
sistemlerini ve web araçlarını etkin biçimde kullanmaları gerekmiştir.
❖ Dijital okuryazarlık ve dijital yetkinlik çok daha önemli bir beceri olarak ortaya çıkmıştır. Hem
öğrencilerin hem de öğretmenlerin dijital yetkinlikleri derslerin işlenebilmesi için olmazsa
olmaz niteliktedir.
❖ Uzaktan eğitimde derslerin işlenmesi kadar ölçme değerlendirme araçlarının doğru ve etkin
kullanımı son derece önemlidir.
❖ Öğrencilerin ders kazanımlarına ulaşıp ulaşmadığını adil ve etik bir biçimde ölçme, uzaktan
eğitimde değerlendirmenin doğru yapılabilmesi için zorunludur.
❖ Pek çok çevrim içi ölçme aracını kullanmak mümkün olmakla birlikte sınav güvenliğinin
sağlanması için ek araçlara gereksinim duyulmaktadır. Uzaktan eğitim sadece örgün
eğitimde değil; özel öğretimde, kaliteli içerikleri daha dezavantajlı bireylerin erişimine açmak
için de yeni imkânlar sunmaktadır.
❖ Bu bağlamda kaliteli içeriklerin oluşturulması ve alternatif ölçme yöntemlerinin kullanılması
gerekmektedir.
❖ Eş zamanlı yaklaşımda sadece video konferans sistemleri kullanılarak içeriğin sunulması,
yeterli bir 404 içerik sunumu sağlamadığı gibi öğrencilerin internet ortamında başka
uyaranlara ve daha eğlenceli gelebilecek sosyal ağ ve oyunlar gibi çeldirici içeriklere
yönelmesini de engelleyememektedir.
❖ Bu durumlarda öğrencilerin ders içeriğine zihinsel katılımının düşük olması, uzaktan eğitim
için önemli bir risk taşımaktadır.
❖ Bu nedenle sadece teknoloji kullanımı değil, çevrim içi ortamlar için uygun öğretim
yöntemlerinin kullanımı da son derece önemlidir.
❖ Oyun temelli öğrenme, iş birlikli öğrenme, proje temelli öğrenme gibi yapılandırmacı kurama
dayanan öğretim yöntemlerinin daha iyi çalıştığı görülmektedir.
Karma (Hibrit) Öğrenme
❖ Genel olarak karma öğrenme ortamları, yüz yüze ve çevrim içi öğrenme ortamlarının ve
yöntemlerinin bir arada kullanılması biçimde tanımlanabilir.
❖ Karma öğrenme sözü edilen ortamların ve yöntemlerin farklı biçimlerde ve oranlarda bir
arada kullanılmasıyla gerçekleştirilebilmektedir.
❖ Alanyazında karma öğrenme farklı isimler altında karşımıza çıkmaktadır; örneğin web
destekli öğrenme, katışık öğrenme, tersyüz edilmiş öğrenme sıkça karşımıza çıkan
isimlerdir.
❖ İçerik ve ders etkinliklerinin sırası ve oranına bağlı olarak farklı adlarla ifade edilen bu
yöntemler karma öğrenme şemsiye terimi altında birleşmektedir.
❖ Karma öğrenme ortamlarının ortak yanları genellikle bilişsel veya uygulamalı içeriğe çevrim
içi olarak ulaşması, uygulamalı etkinlikler ve ölçme değerlendirmenin ise yüz yüze
yöntemlerle gerçekleşmesidir.
❖ Karma öğrenme yöntemlerinin çevrim içi bölümü eş zamanlı veya eş zamansız yaklaşımlarla
gerçekleştirilebilmektedir.
❖ Yüz yüze bölümü ise eş zamanlı ve çoğunlukla sınıf ortamında gerçekleşmektedir.
❖ Karma öğrenmenin tamamen uzaktan ve çevrim içi yöntemlere göre avantajı, öğrenci ve
öğretmenin bir araya gelmesi ve öğretimde önemli bir bileşen olan vücut dili kullanımına ve
insan etkileşimine imkân sağlamasıdır.
SALİH ÖZ-MERSİN
37
❖ Karma öğrenme yönteminde içeriğin zenginleştirilerek ve etkileşimli olarak sunulması da
önem taşımaktadır.
❖ Farklı içerik sunumu ortamlarının kullanılması, dijital ortamların sağladığı imkânların
kullanılması, yeni teknolojilerin bütünleştirilmesi etkili karma öğrenme ortamları için son
derece önem teşkil etmektedir.
❖ Zihinsel katılımı artıracak öğretim yöntemlerinden faydalanılması ve öğrencilerin öğrenme
stillerine uygun biçimde farklı modalitelerde içerik sunulması da gereklidir.
4.3. Gelişen Teknolojiler – Mevcut ve Yakın Gelecekteki Teknolojik Eğilimler
❖ Gelişen teknoloji, Martin tarafından “Kullanımı, ekonominin ve/veya toplumun çok çeşitli
sektörlerine fayda sağlayacak bir teknoloji.” olarak tanımlanmıştır.
❖ Gelişen teknolojiler, yeni bir endüstri yaratma veya mevcut olanı dönüştürme potansiyeline
sahip bilim temelli yeniliklerdir.
❖ Gelişen teknolojiler beş nitelik ile tanımlanır: radikal yenilik, hızlı büyüme, tutarlılık, belirgin
etki ve belirsizlik/muğlaklık .
❖ Şüphesiz eğitim sektörü gelişen teknolojilerle ilgilenmesi gereken bir alandır. Ortaya çıkan
yeni teknolojik araçlar, medya ve sanal ortamlar öğrenciler ve öğretmenler için yeni tür
öğrenme toplulukları yaratma fırsatları ortaya koymuştur .
❖ Dijital dönüşüm, öğretmenleri gelişen teknolojilerle tanıştırmaktadır.
❖ Bilişim teknolojilerinin hızlı gelişmesi, iş dünyasında yeni meslekleri ve beklentileri ortaya
çıkarır.
❖ Yakın geleceğin çalışanları olacak genç bireylerin de bu mesleklere uygun şekilde
yetiştirilmesini gerektirir.
❖ Mevcut ve yakın gelecekte göreceğimiz bazı teknolojiler aşağıda sıralanmıştır. Ancak
burada okuyucuya bir uyarıda bulunmakta yarar var:
❖ Aşağıdaki listenin amacı kapsayıcı bir teknolojiler listesi vermekten çok mevcut ve yakın
gelecekte hangi teknolojilerle karşı karşıya kalacağımız ve bu teknolojilerin kullanıcılardan
hangi yeterlikleri talep edebileceği hakkında fikir vermesidir.
❖ Bilişim teknolojilerinde yer alan alt çalışma alanlarının kendi içinde ve alanların birbiri
arasında iş birliği sonucu geliştirilen teknolojiler, ilerleyen yıllarda bu listenin daha da
uzamasına yardımcı olacaktır.
Mobil ve Bulut Teknolojileri:
❖ Bireylerin kullandığı dosyaların, uygulama programlarının hatta işletim sistemlerinin her
yerden ve her cihazdan erişilebilir olmasını sağlayan internet altyapısı, yazılımları ve
servisleridir.
❖ Bireylere zaman ve mekân sınırı olmaksızın kendilerine ait dokümanları ve yazılımları
saklama ve bunlara erişim imkânı sağlar.
Veri Bilimi:
❖ Bilişim teknolojileri sayesinde insanlar ve nesnelerden toplanan verilerden anlam çıkarma
ve günümüzde var olan problemlere daha önceden keşfedilmemiş çözümleri önermek için
geliştirilmiş modellerin ve algoritmaların kullanılması olarak tanımlanabilir.
❖ Veri toplama, düzenleme ve analiz yapmaya odaklanmış bir alandır. Veri bilimi istatistik, veri
tabanı ve bilgisayar programlama gibi alanlardan faydalanan disiplinler arası bir çalışma
alanıdır.
SALİH ÖZ-MERSİN
38
Yapay Zekâ:
❖ Bilgisayarların insan öğrenmesini ve zekâsının benzeşimini yaparak veriler içinde örüntüler
keşfetmesi ve bu keşifler sonucu kullandığı algoritmada iyileştirmeler yaparak verilen işi
daha verimli yapmasıdır.
❖ Yapay zekâ aslında makine öğrenmesi için kullanılan birçok tekniğin ortak adıdır ve her bir
teknik farklı algoritmalar ile aynı problemin çözümü üzerinde çalışır.
Finans Teknolojileri ve Blok Zincir:
❖ Kişiler veya kurumlar arasında bilgi, belge, likidite ve finansal enstrümanların güvenli bir
şekilde değişimi ve saklanması için geliştirilmiş sistemlerdir.
❖ Blok zincir, şifreli iletişimin ötesinde belgenin oluşturulması ve tüm değişimlerinin kaydını
tutarak ilgili bilginin internet üzerindeki tüm hareketlerini güvenli, şeffaf ve izlenebilir bir
formatta sunmaktadır.
❖ Bu da kişiler arası belge değişimlerinde ve anlaşmalarda noter veya banka gibi anlaşmayı
onaylayıcı aracı kurumların işlevlerini ortadan kaldırmaktadır.
Otonom Araçlar ve Taşıma Sistemleri:
❖ Ulaşım, bilinen insanlık tarihinin her aşamasında temel ihtiyaçlardan biridir.
❖ İnsanların ve ürünlerin bir noktadan başka bir noktaya güvenli ve verimli şekilde
taşınabilmesi ve insan hatasını en aza indirmek için tüm bilişim teknolojilerinin bir arada
çalıştığı sistemler ile kendi kendine ilerleyen araçlar, neredeyse tüm otomobil firmalarının
odağına yerleşmiştir.
❖ Otonom araçlar ve sistemler taşımacılık sektöründen kendi kendine çalışan makinelerin ve
çiftliklerin olduğu tarım sektörüne kadar birçok alanda kendine yer bulmaya başlamıştır.
Nesnelerin İnterneti:
❖ İnternet üzerinden bulunduğu ortam hakkında durum verisi aktaran sensörler ve bu
sensörlerden gelen veriyi işleyerek ilgili aktüatörleri (elektrik enerjisini hareket enerjisine
çeviren cihazlar) kontrol etmeye izin veren uygulamalar hayatımıza her geçen gün daha
fazla entegre olmaktadır.
❖ Örneğin ev otomasyonu olarak ısıtma, soğutma, su, güvenlik gibi hizmetlerde internete bağlı
sensörler ile durum bilgisinin kullanıcıya aktarılması ve kullanıcının manuel veya kural
temelli otomatik çalışma ile evdeki aktüatörleri çalıştırarak hedefine ulaşması; bu tip
sistemlerin en temel örneklerinden biridir.
❖ Nesnelerin interneti teknolojileri ile akıllı evler ve şehirler yakın gelecekte en önemli çalışma
konularından biri olacaktır.
İleri İmalat Teknolojileri:
❖ Günlük hayatta kullandığımız endüstriyel ürünlerin tasarımından elimize geçmesine kadar
sürecin her aşamasında bilişim teknolojilerine ihtiyaç vardır.
❖ 3D yazıcılarla tasarım ve imalat veya otonom imalat bantlarının kullanımı, geleceğin
çalışanlarından bu sistemlerin güvenli olarak kullanılması ve yenilerinin tasarlanmasını
isteyecektir.
SALİH ÖZ-MERSİN
39
Sosyal Ağlar:
❖ Kullanıcıların içerik üretmesine ve paylaşmasına izin veren sosyal ağların öğrenme,
öğretme, eğlenme ve iş yapma amaçlı olarak kullanım alanları vardır.
❖ Sosyal ağlar kişilerin ve kurumların yaptıkları işlerin veya ürünlerin toplumda görünürlüğünün
artırılması için bir platform olarak kullanılabilir.
❖ Sosyal ağlar aynı zamanda bilgi paylaşım platformu olarak kullanılır, böylelikle öğrenen
organizasyonlar veya öğrenme toplulukları oluşturulur.
❖ Öğrenme yönetim, içerik yönetim ve proje yönetim çalışmalarında kullanılan bazı yazılımlar
da sosyal ağ teknolojilerinin farklı amaçlar için kullanılan versiyonlarıdır.
❖ Kişiler veya kurumlar adına sosyal ağları yöneten sosyal medya danışmanları, veri bilimi ile
bağlantılı olarak sosyal ağlarda üretilen veriyi analiz eden sosyal ağ analistleri, güvenlik
uzmanları ve içerik üreticileri gibi daha önce var olmayan meslekler de bilişim teknolojileri
meslekleri listesinde yerini almıştır.
Sosyal Medya:
❖ Öğrenenleri bilginin ortak üreticileri olarak vurgulayan teknolojik gelişmeler ve pedagojiler,
insanların iletişim kurma, paylaşma, iş birliği, yayımlama, yönetme ve etkileşim gibi işlevler
aracılığıyla çeşitli topluluklar oluşturmalarını ve bunlara katılmalarını sağlayan web sitelerini
ve çevrim içi uygulamaları belirtmek için insanların sosyal medya terimini benimsemesine
katkıda bulunmuştur .
❖ Bu hareketlilik öğrencilerin zamanlarının büyük çoğunluğunu sosyal medyada geçirmelerine
neden olmaktadır.
❖ Araştırmalara göre öğrenme ve öğretme ortamlarında sosyal medya; etkileşim, iş birliği, bilgi
ve kaynak paylaşımı için destek olabilir, katılımı ve eleştirel düşünmeyi teşvik edebilir ya da
kültürlerarası dil öğrenimini destekleyebilir.
❖ Diğer taraftan akademik başarıyı olumsuz etkilemesi ya da dikkati dağıtması gibi olumsuz
etkileri de olabilir. Bu nedenlerle öğretmenler için sosyal medya önem verilmesi gereken
alanlardan biridir.
Sanal ve Artırılmış Gerçeklik:
❖ Bilişim teknolojilerinde kullanıcıların bilgisayar ile etkileşimde en çok kullandıkları yöntem,
ekranlar üzerindeki grafik arayüzdür.
❖ Grafik arayüz tasarımı insan bilgisayar etkileşimi ilkelerine göre yapılan iki boyutlu düzlemde
bilgisayara verilecek komutlara karşılık alınacak geri bildirimin planlama çalışmasıdır.
❖ Aynı çalışmayı etkileşim amacı için 3 boyutlu sanal dünyada ve oradaki sanal nesnelerle
yaptığımızda adı “sanal gerçeklik” olmaktadır.
❖ Artırılmış gerçeklik ise gerçek dünyadaki nesnelerin üzerine sanal olarak daha fazla bilgi
yerleştirmedir. Her iki teknoloji de eğitimde kullanım için birçok potansiyel sunmaktadır.
İş Zekâsı:
❖ Veri bilimi ile bağlantılı olarak bir kurumun işiyle ilgili yaptığı etkinlikler sonucu toplanan
veriden karar vericilere yardımcı olması amacıyla oluşturulan doğru ve güvenilir veri
görselleştirme teknikleridir.
❖ Yukarıda söz edilen teknolojiler tek başına veya disiplinler arası çalışmalarla yeni istihdam
alanları oluştururken buralarda istihdam edilecek kişilerden sözü geçen teknolojilerin
SALİH ÖZ-MERSİN
40
kullanımı, iyileştirilmesi ve yenilikçi yaklaşımlarla yeniden tasarımlanması gibi yeni bilgi ve
beceriler talep edecektir.
❖ Sözü edilen tüm bu meslekleri bilgisayar bilimleri ile uğraşan insanların yapması mümkün
değildir.
❖ Her meslek grubundaki insanlardan kendi mesleklerindeki yenilikler için bilgisayar
bilimlerinin ilgili konularını kendinden emin ve güvenli olarak kullanacak kadar bazen de
bilişim teknolojilerini kullanıp kendi çalışma alanlarında çözümler üretecek kadar uzman
olmaları beklenmektedir.
❖ Benzer şekilde eğitim ile ilgili mesleklerde yer alan öğretmenlerin veya öğretim üyelerinin
yukarıda listelenen teknolojileri kullanan iş hayatı veya toplumdaki yetişmiş insan gücünü
sağlayabilmesi için bu teknolojilerde yeterliklere sahip olmaları gerekmektedir. ,,
4.4. Öğretim İçin Yetkinliklerle İlişkilendirilmiş Dijital Teknolojiler
❖ Bu yazıda sözü edilen yeterlikler çerçevelerinde yer alan öğretmen dijital yeterliklerinin
aşağıdaki teknolojilerde somut olarak kullanım ve çözüm geliştirme aşamalarında kendini
gerçekleştirmesi beklenir.
• Görsel okuryazarlık araçlarını kullanabilmek:
❖ Öğretim için görsel materyallerin geliştirilmesi, öğretmenler için bir zorunluluktur.
❖ Öğretim için görsel materyal geliştirmenin en zor iki yanı: hazır görsel kütüphanelerini
bulmak/uygun olarak kullanmak ve görsel kompozisyonu hazırlamak için açık erişim eğitim
lisanslı yazılımlar/servisler kullanmaktır.
❖ Öğretmenlerin görsel okuryazarlık araçlarını kullanarak öğretimsel görseller oluşturabilmeleri
için Canva, Noun Project, Grafio 3, Venngage ve Piktochart gibi internet üzerinden sunulan
servisler örnek olarak sunulabilir.
• Etkileşimli video ve animasyon araçlarını kullanabilmek:
❖ Çoklu ortamların eğitim amaçlı kullanımında video oluşturmak ve yayımlamak,
öğretmenlerden beklenen dijital yeterliklerdendir.
❖ Video oynatma sırasında öğrencilerle video içeriğinin etkileşimini sağlayan videoların
oluşturulmasında kullanılan yazılım hizmetleri (örneğin Snagit, ExplainEverything, Google
VR Tour Creator) ve animasyon oluşturarak konu içeriğinin anlatılmasını sağlayan
platformlarda eğitsel materyal üretimi (örneğin Sway ve Storyboardthat) öğretmenlerin sahip
olması gereken dijital yeterliklerdendir.
• Öğrenme ortamları geliştirebilmek:
❖ Öğrencilerin bilişim teknolojileri kullanımını öğrenmelerini sağlayacak dijital öğrenme
ortamlarının tasarlanması, öğretmenlerden beklenen yeterliklerdendir.
❖ Öğrenme ortamları öğrencilere içerikle, öğretmenleriyle ve diğer öğrencilerle etkileşim fırsatı
veren platformlardır.
❖ Öğrenme ortamlarını üç boyutlu sanal dünyalarda (örneğin OpenSim, MineCraft ve
eklentileri) kurabilmek, öğrencilerin de kodlama etkinlikleri ile mobil uygulama
oluşturabilecekleri servisler (örneğin MIT App Inventor, Thunkable, Appypie, Andromo,
Outsystems) ve oyunlaştırılmış öğrenme ortamları geliştirmek için kullanılan platformları
(örneğin MS Kodu ve UnityLearn) kullanarak öğrencileri için geliştirilmiş öğrenme ortamlarını
kullanmak veya bu yazılımları kullanarak öğrenme ortamları tasarlamak, dijital yeterliklerden
biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
SALİH ÖZ-MERSİN
41
• İş birliğine dayalı problem çözme ve çalışmayı destekleyen bulut araçlarını etkin
olarak kullanabilmek:
❖ İş birliğine dayalı çalışma, günümüz dünyasında birçok bağlamda karşımıza çıkmaktadır. Bu
bağlamlardan eğitim, öğretim ve sürekli öğrenme bağlamları öğretmenlerin ilgilendiği
kısımdır.
❖ İş birliğine dayalı çalışma veya problem çözmede beraber çalışan ekibin internet ve özellikle
bulut bilişim teknolojilerini kullanarak aynı anda bir dosya üzerinde çalışmaları ve yaptıkları
değişiklikleri anlık olarak görebilmeleri sağlanır.
❖ Ancak her bulut bilişim teknolojisi her türlü iş birliğine cevap veremez.
❖ Dolayısıyla burada öğretmenlerin kendi amaçlarına uygun servisleri bulması ve amacına
uygun olup olmadığı konusunda değerlendirme yapması gereklidir.
❖ Mevcut teknolojilerden Google Drive ve Microsoft Office 365 ürünleri takımların beraber
belge ve grafik oluşturma, eğitim hazırlama ve süreç yönetimi işlemleri yapmasına izin
vermektedir.
❖ Bunun yanı sıra beraber arayüz tasarımı, yazılım hazırlamaya izin veren araçlarda
bulunmaktadır.
❖ Ek olarak projelerin veya süreçlerin yönetiminde de yine bulut bilişim teknolojilerine dayalı
olarak çalışan Jira gibi yazılımları seçme, kendi amaçlarına uygun olup olmadığını
değerlendirme ve kullanım yeterlikleri öğretmenlerden beklenen dijital yeterlikler olmaktadır.
• Dijital ölçme ve değerlendirme araçlarını kullanabilmek:
❖ Öğretimin ayrılmaz bir parçası da değerlendirme etkinlikleridir.
❖ Değerlendirme etkinlikleri bazen bir dersin başında öğrenci hazırbulunuşluğu veya ön
bilgilerini ölçmek için bazen dikkatini canlı tutup motivasyonunu artırmak için ve çoğunlukla
da dersin hedeflerine öğrenciler tarafından erişilip erişilmediğini anlamak için gerçekleştirilir.
❖ Değerlendirme, öğretimin hedeflerine bağlı olarak birçok farklı formda geliştirilebilir bir
etkinliktir. Değerlendirme etkinliklerini bilişim teknolojileri (örneğin Kahoot, Socrative, Google
Forms, Mentimeter, Educandy) ile gerçekleştirmek, testlerin değerlendirilmesini etkili ve
verimli bir şekilde yaparken test verisi ile çok yönlü analizler yapılarak öğretmenin kendisine
de bir geri bildirim hazırlamaktadırlar.
❖ Öğretmenlerin dijital ölçme ve değerlendirme araçlarının kullanımında da yeterlikleri
olmalıdır.
• Uzaktan eğitim ortam ve araçlarını kullanabilmek:
❖ Eğitim faaliyetlerinde uzaktan eğitim ortam ve araçlarını kullanabilmek dijital yeterliğine
Covid-19 salgınıyla hem öğretmen hem de öğrenciler için özel bir vurgu yapılmaktadır.
❖ Mart 2020 ve Nisan 2022 arasında yaşadığımız süreçte öğretmenlerin ve öğrencilerin
internet teknolojileri kullanılarak yapılan uzaktan eğitim faaliyetlerinde yoğun olarak
kullandıkları öğrenme yönetim sistemleri ve canlı derslerin eş zamanlı yapılmasına izin
veren araçları seçmek, etkin şekilde kullanmak, güvenli ve yetkilendirilmiş erişim sağlamak
gibi yeterliklere sahip olmalarının önemi görülmüştür.
❖ Uzaktan eğitim sürecinde temel olarak içerik aktarımı için kullanılan öğrenme yönetim
sistemlerinin (örneğin Moodle Google Classroom, EdModo) ve eş zamanlı canlı ders anlatım
araçlarının (örneğin Zoom, Google Meet, Microsoft Teams) etkin şekilde kullanımı ile ilgili
yeterlikler öğretmenlerden beklenmektedir.
• Açık kaynak ders materyali katkısı yapabilmek:
❖ Öğretimde ve öğretimin akışında öğretimin hedefi, içeriği, hedef kitlesi ve bağlamına bağlı
olarak yöntem ve materyal seçimi/ihtiyacı değişebilmektedir.
❖ Söz konusu bu durum “durumsallık” dediğimiz kavramla ifade edilir.
SALİH ÖZ-MERSİN
42
❖ Öğretimde durumsallık değişkenleri göz önüne alındığında aynı konunun bir öğretmen
tarafından farklı hedef kitledeki öğrencilere anlatılabilmesi için farklı dijital öğretim
materyallerine ihtiyaç vardır.
❖ Öğretmenlerin derslerinde işledikleri tüm konular, hedefler, öğrenci özellikleri ve bağlamları
için hazır dijital kaynakların webde olmaması bir sır değildir.
❖ Dolayısıyla öğretmenlerin bu bölümün başında açıklanan dijital araçları kullanarak dijital
öğretim materyalleri geliştirmeleri, bu materyallerin lisans durumlarını belirleyebilmeleri ve
diğer meslektaşlarının paylaşabilmesi için açık erişim platformlarına [örneğin EBA (Eğitim
Bilişim Ağı)] yükleyebilmeleri için yeterliklere sahip olmaları gerekmektedir.
• Bilişim teknolojileri ile tasarım temelli problem çözme sürecini uygulayabilmek:
❖ Yetişen nesillerin bilişim teknolojilerini sadece dijital içerik tüketicisi olarak değil; aynı
zamanda içerik üreten, bilişim teknolojilerini kullanarak problem çözme ve üretim
yeterliklerine sahip bireyler olarak yetiştirilmeleri gerekmektedir.
❖ Elbette ki bu yeterlikleri kazanmaları için öncelikle onları yetiştirecek öğretmenlerin bilişim
teknolojilerini aynı amaçlarla kullanma yeterliklerine sahip olmaları gerekmektedir. Bilişim
teknolojilerinin bu amaçlar doğrultusunda kullanımının öğrenilmesi ve öğretilmesi için
yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına dayalı tasarım temelli problem çözme sürecinin
eğitimde kullanılması gereklidir.
❖ Tasarım temelli problem çözme sürecinde öğrenciler gerçek yaşamdan alınan ve iyi
tanımlanmamış bir probleme, problemi çözecek bir ürün veya hizmet tasarlayarak cevap
verirler.
❖ Tasarım temelli öğrenme etkinlikleri aynı zamanda farklı disiplinlerden çalışmaları teknoloji
kullanım çatısı altında birleştirerek disiplinler arası çalışmayı da sürecin doğal bir parçası
hâline getirir.
❖ Problemi çözecek ürün veya hizmetin tasarlanması için farklı ürün tasarım ve üretim araç ve
teknolojileri kullanılabilir.
❖ Örneğin problemin çözümü için algoritma geliştirmek, sürükle bırak veya kod yazım araçları
ile bilgisayar programı geliştirmek, gömülü programlama araçları kullanarak hem yazılım
hem de donanım tasarımı gerektiren robotik çözümler üretmek, üç boyutlu tasarım ve 3D
yazıcılar kullanarak çözümün mekanik parçalarını oluşturmak, video ve animasyon araçları
kullanarak dijital hikâyeler hazırlamak ve dijital oyun geliştirmek gibi çıktılar tasarım temelli
öğrenme etkinliklerinde öğretmen ve öğrencilerin üzerinde çalıştıkları sürecin ürünleri
olabilir.
❖ Tüm bu etkinlikler öğrencilerin bilişim teknolojilerini kullanarak dijital çözümler ve ürünler
geliştirme süreçlerinde tutum, bilgi ve yetkinlik kazanmalarına yardımcı olacaktır.
• Veri toplama, elde etme ve analiz araçlarını kullanabilmek:
❖ Günümüz dünyasında malumat (information) ve ondan elde edilen bilgi (knowledge);
finansal, politik, hukuki, tıbbi ve sosyal karar vericilerin karar verirken ihtiyaç duyduğu en
büyük yardımcıdır.
❖ Ancak malumat (information) ve bilginin (knowledge) son kullanıcının işine yaraması için
verinin (data) toplanması, doğrulanması, standartlaştırılması, sınıflandırılması ve analiz
edilmesi gerekmektedir.
❖ Bilginin karar vermede kullanılabilmesi için güvenilir ve geçerli verilerle analizlerin yapılmış
olması gerekir.
❖ Dijital kaynaklar kullanarak veriden karar vermeye erişilen süreçteki işlemleri tanımlamak ve
hem süreci hem de araçlarını kullanabilme yeterliğine sahip olmak, öğretmenlerden
beklenen bir durumdur.
SALİH ÖZ-MERSİN
43
❖ Veri okuryazarlığında öncelikle verinin toplanması için çevrim içi araçlarda veri toplama
formlarının hazırlanması, yayımlanması ve verinin alınması (örneğin Google forms,
Limesurvey, Qualtrics) veya açık erişimli güvenilir veri kaynaklarına erişim ve veri alma
(örneğin Google Analytics, YÖK Atlas, Web Scrapers, TÜİK) gereklidir.
❖ Burada amaç, elde edilen verinin güvenilir ve geçerli kaynaklardan olması gerektiği ile ilgili
farkındalık ve elde etme becerisi kazandırmaktır.
❖ İkinci olarak elde edilen verilerin dijital araçlar kullanarak doğrulanması, sınıflandırılması ve
görselleştirilmesi ile ilgili araçların kullanımı ile ilgili yeterliklerdir.
❖ Bu aşamada Stat Planet, Tableau veya Excel gibi dijital araçların yeteneklerinin farkındalığı
ve kullanımı ile ilgili yeterlikler önem kazanmaktadır.
❖ Üçüncü olarak veriden bilgi ortaya çıkarma aşamasında dijital araçlar ve istatistik modeller
kullanarak verinin analiz edilmesi gereklidir.
❖ Veri analitiği teknikleri ve araçlarının, örneğin SPSS, R-Studio, Python, RapidMiner,
tanımlanması ve analiz amacına yönelik olarak kullanılabilmesi ile ilgili yeterlikler
öğretmenlerden beklenmektedir.
• Büyük veri analitiği ve yapay zekâ uygulamalarını tanımlamak ve kullanabilmek:
❖ Günümüz dünyasında dijital platformları ve araçları farklı amaçlar için kullanan
kullanıcılardan ve internete bağlanarak veri aktaran nesnelerden toplanan veriler, büyük veri
hacimleri meydana getirmiştir.
❖ Veri hacminde yıllara göre değişim Şekil 10’da gösterildiği gibi üssel olarak artmakta ve her
alanda büyük veri oluşturmaktadır.
❖ Veri okuryazarlığı yetkinlikleri ile bağlantılı olarak büyük veriyi analiz ederek bilgiler çıkarmak
veya bu veriyi kullanarak yapay zekâ algoritmalarını eğitmek konularında farkındalık bilgisine
veya büyük veri analitiği dijital araçlarını kullanım yeterliklerine (örneğin H2O veya
Tensorflow platformu) sahip olmak, öğretmenlerin dijital yeterliklerinin bir parçası olmaya
doğru ilerlemektedir.
• Bilişim sistemlerini etik ve güvenli kullanmak için araçları ve yöntemlerini
uygulayabilmek:
❖ Eğitim-öğretim veya günlük işleri yaparken ya da problemleri çözerken bilişim sistemlerinin
kullanılması; kullanıcıların platformlar üzerinden başka kullanıcılar, içerikler, uygulamalar ve
veri ile etkileşime girmesi demektir.
❖ Tıpkı gerçek dünyada olduğu gibi sanal dünyada da yapılanetkinlikler, güvenliği ön planda
tutacak şekilde etik kurallarına ve kanunlara uygun olarak yapılmalıdır. İnternet
teknolojilerindeki gelişmeler, benzer şekilde internet üzerinden işlenen suçlarda da
gelişmelere ve çeşitlenmelere neden olmuştur.
❖ Bilişim teknolojilerinin güvenli kullanımı bilişim dünyasında en hızlı güncellenen
alanlardandır.
❖ Bunun bir nedeni kullanıcıların interneti etkili, verimli, memnun kalacak şekilde ve güvenli
olarak kullanması için durmadan çalışan ve çözümler üreten bilim insanlarının yanı sıra bu
çözümlerde açıklar bularak kullanıcılara çeşitli yollardan zarar vermeye çalışan kötücül
insanların da durmadan çalışmasıdır.
❖ Öğretmenlerin kendilerini ve öğrencilerini bu tehlikelerden koruyabilmesi için olası güvenlik
tehditlerinin neler olduğu, bu tehditlerin hangi yollardan gelebileceği ve güvenlik tehditlerini
savuşturabilmek için güvenlik risklerinin en aza nasıl indirilebileceği ile ilgili yetkinliklere
sahip olması gerekir.
❖ Bu yetkinliklerden kişisel internet ağındaki veri trafiğini güvenlik altına alma, internetten
güvenli bağlantı yöntemleri ile veri transferi yapma, sosyal mühendislik tuzaklarını
tanımlayabilme, güvenlik duvarı işlevlerini tanımlama, yetkisiz erişim kaynakları için tedbirler
SALİH ÖZ-MERSİN
44
geliştirebilme, antivirüs yazılımlarını kullanabilme gibi tedbirlerin farkındalığı ve kullanılması
gerekmektedir.
• İnsan bilgisayar etkileşimi ilkelerini tasarlanan ürünlere uygulayabilmek:
❖ Öğretmenlerin bilişim teknolojilerini çözüm ve ürün üretim amaçlı kullanmalarına imkân
veren tasarım temelli öğrenme etkinlikleri ile bağlantılı olarak, dijital araçlar kullanılarak
üretilen bilişim teknolojileri araçlarının ve hizmetlerinin son kullanıcılar tarafından
kullanılabilir olması için insan bilgisayar etkileşimi ilkelerinin de farkında olmaları ve bilişim
ürünlerine uygulayabilmeleri gerekmektedir.
❖ İnsan bilgisayar etkileşimi ilkelerine uygun arayüzler yapmak için prototipleme ve dijital
prototipleme, sürecin parçalarındandır.
❖ Arayüz prototipleri için örneğin Adobe XD, Balsamiq, Figma gibi dijital araçlar kullanılabilir.
• Öğrenme toplulukları ve öğrenen organizasyon oluşturabilmek:
❖ Yukarıda sayılan tüm yeterlikler ve günümüz teknolojileri ile verilen örneklerde bu
yeterliklerin uygulanması yoluyla yapılan etkinliklerde öğretmenler birçok yeni bilgi ve beceri
keşfedecek, kullandıkları dijital araçlardaki eksikliklerin giderilmesi için iyileştirme önerileri
geliştirecek ve etkinliklerin kullanıldığı öğretim yaklaşımlarının da iyileştirilmesi ve
geliştirilmesi için bilgi ve tecrübe kazanacaklardır.
❖ Bu bilgi ve tecrübe birikimlerinin öğretmenler arasında paylaşılması, büyümesi, kurum
hafızasında yer alarak gelecek nesil öğretmenlere aktarılması için öğrenme toplulukları ve
öğrenen organizasyonları kurulması ve işletilmesi gerekmektedir.
❖ Bulundukların zamanın güncel teknolojilerini kullanabilecek dijital yeterliklere sahip
öğretmenlerin bu yapıları oluşturmaları ve işletmeleri mümkün olabilecektir.

Dijital Yetkinlikleri Kazandırmak İçin Okul Düzeyinde Gereksinimler
5.1. Altyapı Gereksinimleri
❖ Dijital servislerin hayatımızın vazgeçilmesi olduğu bu dönemde MEB’e bağlı okullarda hem
idari süreçlerde hem de öğretim süreçlerinde teknoloji kullanımı kaçınılmazdır.
❖ Okul idaresi, öğretmenler, veliler ve öğrenciler dijital ortamları kullanarak hem süreç
yönetimini daha iş birlikli ve şeffaf yürütmekte hem de öğrenmenin okul saatleriyle sınırlı
olmamasını sağlamaktadır. Ancak okulların altyapı gereksinimleri sistematik bir yaklaşımla
planlanmalı ve sürdürülebilir teknoloji yapıları kurulmalıdır.
❖ Okullarda bilişim altyapısı üç bileşenle ele alınabilir:
(1) aygıtlar,
(2) ağ ve bağlantılar,
(3) yazılımlar ve servisler.
Bu üç bileşenin sürekli yönetilmesi, güncellenmesi ve derslerde kullanıma hazır
bulundurulması gereklidir.
❖ Aygıtları iki gruba ayırabiliriz.
Bunlardan ilki öğrenci, öğretmen ve idarecilerin kullandığı son kullanıcı aygıtlarıdır. Bunlara
örnek olarak taşınabilir veya masaüstü bilgisayarlar, akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar ve
bilgisayar özelliği taşıyan akıllı tahta gibi cihazları verebiliriz.
İkinci grupta ise sunucular, yazıcılar, tarayıcılar, güvenlik kameraları gibi destek cihazları
bulunmaktadır. Her iki gruptaki cihazların da veri alışverişi yapması ve bütünleşik bir
yaklaşımla yönetilmesi beklenir.
SALİH ÖZ-MERSİN
45
❖ Ağ ve bağlantılar bu cihazların birbirleriyle ve internetle haberleşmesi için önemlidir.
Ağ cihazlarının MEB’in belirlediği kurallara uygun olarak yapılandırılması gerekmektedir.
Okullardaki kullanıcı yoğunluğu ve kullanılan yazılımların gereksinimlerine uygun olarak ağ
bağlantılarının bulunması, özellikle eğitim-öğretimle ilgili internet servislerine erişim
sağlanması diğer bir gereksinimdir.
Kullanıcıların zararlı yazılım ve web sitelerinden korunması için ağ cihazlarında ve internet
servisinde trafik yönetimi yapılabilir.
Güvenlik duvarı ve filtreleme servisleriyle kullanıcılar ve bilgiler korunabilir.
Yazılım ve servislerin MEB tasarrufuyla belirlenmesi ve temin edilmesi hem kullanıcı
eğitimleri hem de kaynak kullanımı yönüyle faydalı bir yaklaşımdır.
5.2. Teknik Destek Araştırmalar
❖ Teknoloji kullanımını olumsuz etkileyen bileşenlerin içinde teknoloji desteğinin yetersiz
olmasını göstermektedir. Burada en önemli konu kullanıcıların yeterli teknik bilgi ve beceriye
sahip olmalarının beklenmesidir.
❖ Yapılan hizmet içi ve diğer eğitimlerle öğretmenler ve öğrencilerin donanım ve yazılım
kullanımıyla ilgili temel sorunları giderebilmeleri hedeflenmektedir.
Ancak olası tüm sorunların giderilmesi kullanıcılardan beklenemez. Bu nedenle okullarda
teknik servis bulundurulması önem taşımaktadır.
❖ Teknik destek, hizmet alımıyla gerçekleştirilecekse kullanıcı bilgilerinden hangilerine erişim
verildiği belirlenerek gizlilik sözleşmesi yapılması KVKK için gereklidir.
❖ Tüm okullara okul düzeyinde servis sunacak bir yardım masası bulundurulması bir
seçenektir.
❖ Okullar öğrencilerden de destek alarak bilişim destek grupları oluşturmayı değerlendirebilir.
Özellikle yeni donanım, yazılım ve web servislerinin kullanımına başlarken kullanıcılar için
yazılı ve/veya video biçiminde yardımcı belgeler oluşturulmalıdır.
❖ Teknik destek ile ilgili bir diğer konu bilişim teknolojilerindeki gelişmelerin özellikle işlenen
veri miktarı ve yazılımlarda işlevlerin artması ile var olan bilişim altyapısı kapasitesi daha
yüksek olan donanım ve veri altyapısı ile değiştirilmelidir.
❖ Bilişim sistemlerinde donanım yükseltme, sürekli takip ve bakım gerektiren bir çalışmadır
dolayısıyla teknik desteğin bu boyutu içinde mali kaynak ve insan kaynağı planlaması
yapılmalıdır.
411 5.3. Müfredat
❖ Dijital yeterliklerin kazanılması için öğretmen ve öğrencilere birbiriyle ve içerikler ile dijital
araçlar kullanarak etkileşim fırsatı verilmelidir.
❖ Bu etkileşimler dijital araçlar kullanarak problemler çözme, ürünler ortaya çıkarma veya yeni
bilgi keşfi gibi etkinliklerden oluşmalıdır.
❖ Etkinlikler, belli bir bilgi disiplininde veya disiplinlerarası olabilir.
❖ Okullarda bu tip etkinlikleri yapabilmek için aranan şartların biri de okul müfredatlarının bu
etkinliklere izin verecek şekilde düzenlenmesidir.
❖ Öğretmenler ve öğrenciler okul içi ve dışında eğitim amaçlı yaptıkları etkinliklerde müfredat
ile sınırlandırılmış ve yönlendirilmişlerdir.
❖ Müfredatların daha fazla dijital araçlar kullanarak tamamlanan etkinliklere izin verecek
şekilde düzenlenmesi, bu etkinlikleri tamamlamak için öğretmen ve öğrencilerin bilişim
teknolojileri ile çözümler aramaları hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin dijital bilgi ve
becerilerini yeterlik seviyesinden yetkinlik seviyesine doğru çıkaracaktır.
SALİH ÖZ-MERSİN
46
5.4. Öğretmen Eğitimi
❖ Öğretmen yeterlikleri içinde dijital yetkinlik, bilişim servislerinin etkili ve verimli kullanımı için
öne çıkmaktadır.
❖ Hem hizmete başlama öncesi (öğretmen adayları) hem de hizmet içi öğretmenlerin bilişim
servisleri ile ilgili bilgilendirilmesi, bilgi ve beceri kazanmalarının sağlanması bu amaca
hizmet edecektir.
❖ Toplam öğretmen ve öğrenci sayısı dikkate alındığında öğretmen eğitimlerinde uzaktan ve
karma öğrenme yöntemlerinin kullanımı eğitimlerin gerçekleştirilebilmesi için kolaylaştırıcı
olacaktır.
❖ Öğretmen ve öğrencilerin programlarındaki farklılıklar, özellikle eş zamansız öğretim
yöntemlerini daha uygun yapmaktadır.
❖ Var olan kaynakları kullanarak çevrim içi ders hazırlamak ve farklı web servislerinden
sunmak kolay bir süreç gibi görünse de bu eğitimlerin tasarımı önemlidir.
❖ Öğretmen eğitimlerinin teknoloji desteğiyle yürütülebilmesi için hedef grupların yeterli
kaynağa sahip olup olmadığı belirlenmelidir.
5.5. Öğretim Yönetim Sistemleri
❖ Teknoloji destekli eğitimin vazgeçilmezlerinden birisi öğretim yönetim sistemidir.
❖ Pek çok öğretim yönetim sistemi bulunmaktadır, bunlardan başlıcaları: Moodle, Google
Classroom, Sakai LMS ve Base LMS olarak sıralanabilir. Bu sistemlerin ortak özelliği içerik
sunumu, ders yönetimi, sınav ve test oluşturma, ödev verebilme ve takibi, notlandırma ve
içerik paylaşımı yapabilmesidir.
❖ Öğretim yönetim sistemlerinin sunduğu servislerin etkin kullanımı da öğretmenlerin dijital
yetkinlikleri için önemli bir bileşendir.
❖ İçeriklerin dijitalleştirilmesi ve kaliteli öğretim materyallerinin hazırlanması en önemli
gereksinimdir.
❖ Özellikle karma öğrenim için video içeriklerinin oluşturulması ve alternatif öğrenme
kaynaklarının öğrenciye sunulması beklenir.
❖ MEB’e bağlı okullarda e-okul en yaygın kullanılan öğretim yönetim sistemi olarak öne
çıkmaktadır. Ancak e-okul daha çok bir bilgi yönetim sistemi niteliğindedir.
❖ Öğretmenler not girişlerini, öğrencilerin notlarını ve devamsızlık bilgilerini sisteme girerek
okul idaresi ve velilerin öğrenci takibini yapabilmelerini sağlar.
❖ Öğretim yönetim sistemlerinde bulunması gereken içerik paylaşımı özelliği sınırlıdır. Bu
nedenle okullarda farklı öğretim yönetim sistemlerine rastlamak mümkündür.
5.6. İdari İnisiyatif ve Araştırmalara Destek
❖ Okul yöneticilerinin öğretmen ve öğrencilerin dijital kaynakları kullanması yönünde inisiyatif
alması ve özendirici olmasının teknoloji destekli öğretim ortamlarının gelişmesinde önemli
olduğu aşikârdır.
❖ İdari gücün kullanılmasının yanı sıra yöneticilerin liderlik etmesi, kaynakları artırmak için
çaba sarf etmesi, öğretmen eğitimlerini desteklemesi ve okul içinden ve dışından örnek
uygulamaları paylaşarak iyi uygulamaları yaygınlaştırmaya çalışması beklenir.
❖ Özellikle yurt içi ve yurt dışı paydaşlarla projelere ve araştırmalara katılım sağlanması için
öğretmen ve öğrencilerin özendirilmesi önemli inisiyatiflerdir.
❖ Teknoloji destekli öğretim süreçlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve olumlu etkilerin
artırılması gerekmektedir.
❖ Bunların başında etkili öğretmen eğitimi gelmektedir.
SALİH ÖZ-MERSİN
47
❖ Öğretmenlerin teknoloji destekli materyallerin tasarım ve geliştirme süreçlerinde yer almasını
sağlamak için gerekli altyapının sunulması, teknopedagojik bilgilerinin yükseltilmesi, dijital
yetkinlik için önemli desteklerdir.
5.7. Eğitim Bilişim Ağı (EBA)
❖ Öğretim yönetim sistemlerinin teknoloji destekli öğretim için önemini vurgulamıştık.
❖ MEB’in eokul sisteminde içerik paylaşım sınırlılığını EBA belirli ölçüde gidermektedir.
❖ EBA, özellikle öğretmen ve öğrencilerin içerik paylaşımı yapabilecekleri dijital bir ortam
sunmaktadır.
❖ Web üzerinden erişilebileceği gibi mobil uygulama olarak akıllı telefon ve tablet
bilgisayarlarla da servis veren EBA sistemi, gönüllülük esasıyla eğitim firmaları, öğretmen ve
öğrencilerin farklı dersler ve konularda içerik paylaşmasına olanak sağlamaktadır.
❖ FATİH Projesi kapsamında ders içeriklerinin paylaşılması için kullanılması planlanan EBA
sistemi, yaygınlaşarak günümüzde önemli bir içerik paylaşımı platformuna dönüşmüştür.
❖ MEB’e bağlı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafında yönetilen sistem,
özellikle salgın döneminde TRT-EBA TV adı altında ilkokul, ortaokul ve lise için üç farklı
kanaldan yayın yaparak eğitim ve öğretimin kesintiye uğramadan sürdürülmesinde önemli
rol almıştır.
❖ EBA canlı ders uygulamasıyla video konferans yazılımı kullanarak eş zamanlı ders vermeye
de olanak sağlayan sistem, hâlen en büyük içerik paylaşımı sistemi niteliğindedir.
❖ Yeni teknolojilerin sürekli entegre edildiği sistem, ilköğretimde ve ortaöğretimde teknoloji
destekli öğretimin sürdürülebilirliği ve sürekliliğini sağlayan en önemli bileşenlerden biridir.
❖ EBA kullanıcı sayılarına baktığımızda 13 milyona yakın öğrenci, bir milyona yakın
öğretmenin sistemi kullandığı görülmektedir. Bu sayılar sistemin çok yaygın kullanıldığının
en önemli göstergesidir.

Özet
❖ Dijital yetkinlik, günümüz toplumunda öğretmenlerin sahip olması ve ustalaşması gereken
temel yeterliklerden biri olmuştur. Bu kavram yaşamakta olduğumuz toplumsal değişimlerin
sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
❖ Temel Yetkinliklere İlişkin Avrupa Tavsiyesine göre dijital yetkinlik Avrupa Birliği tarafından
hayat boyu öğrenme için 8 temel yeterlikten biri olarak kabul edilmiştir.
❖ Bilgi ve iletişimteknolojilerinin (BİT) sürekli yenilenmesi, bilginin katlanarak artması, farklı
kaynakların ve dijital medyanın kullanılması ve benzeri görülmemiş şekilde tüketilmesi,
uzaktan eğitim ve öğretime olanak sağlayan eğitim platformlarına olan talep veya bu
teknolojilere acilen adapte olunması bu gerekliliklerin başlıca sebeplerindendir.
❖ Teknoloji kullanımı gündelik bir yaşam biçimi hâline dönüşmüştür ve bireylerin mesleki
gelişimi artan bir şekilde BİT’in verimli ve uygun kullanımına bağlıdır.
❖ Öğretmenler eğitimin dönüştürülmesi ve iyileştirilmesi sürecinde teknolojinin eğitime
entegrasyonunu sağlayacak noktada kilit konumdadırlar.
❖ Sınıfta BİT’in benimsenmesi ve uygulanmasında çok önemli bir rol oynayan öğretmenlerin,
teknolojileri pedagojik bir şekilde entegre etmelerini ve kullanmalarını sağlayan dijital
yetkinliklere sahip olmaları gereklidir.
❖ Ayrıca öğretmenlerde dijital yetkinliği sağlamak sürdürülebilir ve kapsayıcı ekonomik
büyümeyi teşvik etmek için atılacak stratejik bir adımdır.
❖ Bu gerçekler göz önüne alındığında, dijital yetkinlik son zamanlarda eğitim bağlamında
önem kazanmıştır.
SALİH ÖZ-MERSİN
48
❖ Öğretmenlerin dijital yetkinliklerini belirlemek için temel alınan 21. yüzyıl becerileri, Birleşmiş
Milletler Eğitim Değerleri, Millî Teknoloji Stratejisi ve Millî Eğitim Bakanlığı vizyonu yeterlikleri
oluşturacak çerçevelerin temellerini oluşturmaktadır.
❖ Öğretmenlerin dijital yeterlikleri için bir çerçeve oluşturulması amacıyla birçok kurum ve
kuruluş tarafından çalışılmış ve bu çerçevelerde ortak temalar görmek mümkün olmuştur.
❖ Geliştiren ülke veya kuruluş fark etmeksizin dijital yeterlik çerçeveleri; öğretmenlerin öğretme
süreçlerinde, değerlendirmede, öğretim programı ve öğretim materyali geliştirilmesinde,
mesleki öğrenme ve gelişimde dijital teknolojilerin kullanılabilmesi için yeterliklere vurgu
yapar.
❖ Öğretmenler için geliştirilen dijital yeterlik çerçeveleri, güncel teknolojinin eğitimöğretim ile
ilgili alanlarda nasıl uygulanacağı konusunda rehberlik eder ancak hangi teknolojilerin
kullanılması gerektiğini belirgin bir şekildeifade etmez.
❖ Bilişim teknolojilerindeki gelişmeler geçmişte karmaşık olan birçok bilişim işini çok daha
kolay ve kullanıcı dostu hâline getirmiştir.
❖ Dolayısıyla öğretmenlerin güncel bilişim teknolojilerini çerçevelerde açıklanan alanlarda,
uygun şekilde kullanmaları beklenir.
❖ Öğretmenlerden beklenen dijital yeterlikler yıllar ilerledikçe daha fazla olacaktır ancak bilişim
teknolojilerindeki ilerlemelerin de bu beklentileri daha kolay ve verimli şekilde yerine
getirmek için çözümler üretmesi öngörülebilir bir durumdur