Loading…
Reload document 
Open in new tab YANSITICI DÜŞÜNME
Okulların temel amaçlarından biri bireyleri
yaşama hazırlamaktır. Bu bağlamda bireyden
beklenen, okulda öğrendiklerini yaşamda
uygulayabilmesidir. Günümüz okulları bireylerin
etkili, tutarlı, duyarlı, dikkatli düşünmelerine
olanak sağlayarak bunu başarmanın gayreti
içindedirler. Dewey, yansıtıcı düşünme diye
tanımlanan bu düşünme biçiminin doğasını ve
felsefi temellerini “How We Think” adlı eserinde
incelemiştir.
Dewey, yansıtıcı düşünmeyi herhangi bir
düşünce ya da bilgiyi ve onun amaçladığı
sonuçlara ulaşmayı destekleyen bir bilgi yapısını
etkin, tutarlı ve dikkatli bir biçimde düşünme
olarak tanımlamaktadır.
Dewey’e göre yansıtıcı düşünme “bir inancın,
bilginin oluşumunu bilinçli bir şekilde inceleme,
sorgulama ve bunu yaparken varsayımlar ileri
sürme, problemi fark etme, hipotezler geliştirme,
düşünme ve hipotezleri test etme sürecini
uygulamaktır”. Bu düşünme biçiminin uygulanması
sonucunda eğitim–öğretimi sorgulamak, elde
edilen veriler doğrultusunda kararlar alabilmek ve
bunları değerlendirmek mümkün olabilmektedir.
Bunu başarabilen birey aslında kendi öğrenme
biçimini sorgulamaktadır. Buna göre yansıtıcı
düşünme şöyle tanımlanabilir. Yansıtıcı düşünme
bireyin kendini tanıyarak, düşünme biçimini
sorgulaması, öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini
farkına vararak, etkili öğrenmenin yollarını bulması
ve öğrenme–öğretme sürecine eleştirel
bakabilmesidir.
Dewey’e göre yansıtıcı düşünce
1.Yansıtıcı düşünmede görüşler arasında anlamlı
ilişkilere dayanan bir ardışıklık vardır.
2.Yansıtıcı düşünme duyguları olumlu duruma
getirmeyi ve geliştirmeyi amaçlar.
3.Yansıtıcı düşünme inancı bazı temellere
dayandırır.algılanan ya da düşünülen durumlar
mantıksal olarak uygun olup olmama koşuluna
göre kabul ya da reddedilir.
4.Yansıtıcı düşünme bir inancın doğasına
koşullarına ve temellerine ilişkin bilinçli bir
araştırma yapmayı gerektirir.
Ünver, yansıtıcı düşünmeyi bireyin öğretme ya da
öğrenme yöntemi ve düzeyine ilişkin olumlu ve
olumsuz durumları ortaya çıkartmaya ve
sorunları çözmeye yönelik düşünce süreci olarak
tanımlar.
Yansıtıcı düşünce hem insan hem de gerçeğin
değiştiğine bu yüzden bilginin de değiştiğine
inanan pragmatik felsefenin ilerlemecilik
akımının görüşleri ile örtüşen bir kavramdır.
(Ünver, 2003)
Bu açıklama ve tanımlardan yola çıkarak yansıtıcı
düşünmeyi; kişinin öğrenme veya öğretme sürecini
değerlendirip tespit ettiği hataları düzeltmesi olarak
tanımlayabiliriz.
Eğitim–öğretim sürecinde yansıtıcı öğretim uygulamalarına
yer verilebilmesi için yansıtıcı düşünmeye uygun ortam
tasarımı gereklidir. Uygun ortamların düzenlenmesi ve
yansıtıcı düşünme uygulamalarının gerçekleştirilmesini
kapsayan yansıtıcı öğretimde ise öğretmen öğrenci arasında
etkili iletişimi ön plana almak, öğrencileri etkili öğrenmeye
güdülemek ve sürekli sorgulayarak etkili öğrenmeyi
sağlayacak düzenlemeler yapmak gereklidir.
Öğretmenler için yansıtıcı düşünmeyi geliştirici yansıtıcı
öğretim uygulamaları:
Öğretmenler;
Derslerdeki deneyimlerini yazabilir.
Derslerle ilgili kayıtlar tutabilir, notlar alabilir.
Bazı araştırmalar yapar, gözlemlerde bulunabilir.
Öğrencilerden yansıtıcı bazı yazılar yazmasını
ister (Neler öğrendim?, Neler öğrenmeliydim?
vb.).
Öğretim sürecinde görüntülü, sesli kayıtlar
tutarak sonra bunları inceleyebilir.
Öğrencilerin birbirlerini değerlendirmelerini
sağlayabilir.
Öğrencilerin sorulan sorulara verdikleri
cevaplar ve öğrencilerin sordukları soruları
yansıtıcı düşünme ürünleri açısından inceleyebilir.
Öğretim uygulamalarında işbirlikli öğrenme
yaklaşımlarına yer verebilir
Kavram haritaları, zihin haritaları gibi
uygulamalara yer verebilir.
Öğrencilerin gelişimlerine ilişkin kayıtlar
(portfolyo-gelişim dosyası) hazırlayabilir.
Yansıtıcı Düşünmenin Öğretmene
Sağladığı Yararlar
- Öğrenmeyi arttıran öğrenme yaşantılarını yansıtmaya
yönlendirir. - Sınıftaki olayları çözümleme ve anlama yeteneği geliştirir.
- Etkili öğrenme ortamının oluşmasına yardım ederek sınıf
yaşamını geliştirir. - Öğretmene kendi mesleki yaşamını geliştirme imkanı sağlar
ve öğretimi , okul kültürünü yeniden düzenlemesi için
destekler.
Yansıtıcı Düşünmenin Öğrenciye Sağladığı
Yararlar
Öğrenme hedefleri belirlemeye yardımcı
olur.
Kullandığı öğrenme strateji ve stillerinin
etkililiği üzerinde düşünmeyi sağlar.
Öğrenme düzeyini belirlemeye yardımcı
olur.
Öğrenme sorumluluğunu almasını sağlar.
Yansıtıcı Düşünme İçin Neler Gereklidir?
Temel düşünme becerileri
Yansıtıcı düşünmeyi destekleyen bir
ortam
Zaman
Sabır
Hedeflere dayandırma
Çaba
Yansıtıcı Düşünen Öğretmenin
Özellikleri - Öğretimini sürekli ve amaçlı düşünür. Öğretmen eğitim
hedeflerini, araç-gereçleri ve yöntemlerini sürekli olarak
gözden geçirir. - Açık düşüncelidir. Uygulamalara karşı soru ve tepkilere
açıktır. Sınıf içi uygulamaları sorgular. - Öğretimin sorumluluğunu alır. Öğrencilerinin
gereksinimlerinden sorumludur, her öğrencisini sürekli
kontrol eder. - Öğretimini incelerken içten davranır. Yansıtmayı önemser
çünkü yansıtma sayesinde nasıl bir öğretmen olduğunu
anlar. - Yansıtıcı düşünen öğretmen geleceği görür ve öğrencilerin
de geleceği görmesini sağlar. - Karşılaştığı problemleri mesleki hayatını geliştirmek
için bir fırsat olarak görür. - Öğretmenliğe karşı olumlu tutum sergiler.
- Eleştiriye, yardımlaşma ve işbirliğine açıktır.
Yansıtıcı Düşünmeyi Geliştirme Yaklaşımları
Yansıtıcı günlükler: Bireyin gözlemlerini ve
tecrübelerini bir günlükte yazdığı ve zaman
içerisinde farklı tecrübelerini ve onları ele alış
biçimlerini ayırt etmeyi öğreten bir yöntemdir.
Yansıtıcı günlük, herhangi bir günlükten farklı
olarak, verilen bir olayla ilgili duygu, düşünce
ve deneyimlerinizi paylaştığınız günlüklerdir.
Kavram haritaları: Kavram haritaları, kavramları
görsel yolla öğretmenin yanında, öğrencilerin
kavramları öğrenme düzeyini değerlendirme
aracı olarak da kullanılır.
Zihin haritaları: Zihin haritaları öğrenilmesi zor olan
kavram, bilgi ve düşüncelerin rahatlıkla
özümsenmesi ve ihtiyaç duyulduğunda kolayca
hatırlanması amacıyla kullanılır. Zihin haritası,
hafızayı ve düşünme yetisini geliştirerek
kişilerin yaratıcılığını artırır.
Öğrenme yazıları: Öğrencilerin kişisel tepkilerini,
sorularını duygularını, değişen görüşlerini,
düşüncelerini , öğrenme süreçlerini ve içeriğine
ilişkin bilgilerini kaydettikleri materyallerdir.
Kendine soru sorma: Öğrenciler öğrenme süreçleri
boyunca kendileri sordukları sorular ile süreci
değerlendirir. Sorulan sorular ile neyi, ne zaman,
neden ve nasıl öğreneceklerine karar verir ve
eksiklerini tamamlar.
Anlaşmalı öğrenme: Öğrencilerin öğrenme sürecine
ilişkin kararlara katılımıdır. Bu sürece katılan
öğrenciler öğrenme sürecinde daha etkili olurlar.
Anlaşmalar tüm sınıf ya da kümeler ile yapılabilir.
Yansıtıcı günlükler, öğrencilerin ve öğretmenlerin
öğrenme/öğretmelerinin içeriği ve süreçleri hakkında kişisel
bilgilerini, düşüncelerini, değişen fikirlerini ve tepkilerini
kaydettikleri günlüklerdir (Wilson ve Jan’den aktaran
Yıldırım, 2012).
Öğrenciler, yazılarında sorularını, endişelerini,
öğrendiklerini ya da anlamaya ve fark etmeye başladıklarını,
korkularını, öğretim ve öğrenme konusundaki hayal
kırıklıklarını ifade ederler. Yine öğretmenlerin, kendi
öğretim uygulamalarını ve düşünme süreçlerini inceleyerek
daha iyi bir anlayış geliştirmelerinin yanı sıra yansıtıcı yazılar
ve günlükler yoluyla kendi öğretim tecrübelerini
irdeledikleri gözlenmektedir (L. M. Stewart, 1991, s. 166).
Mesleki gelişimin bir aracı olan yansıtıcı günlükler,
farklı şekillerde tutulabilir. Bir ciltli defter, kağıtları
takacağınız bir klasör dosya, bir USB bellek ya da bir
ses kayıt cihazı bu amaçla kullanılabilir (Paige-Smith &
Craft, 2007, s. 164). Benzer şekilde ses kaydı gibi bir
dijital kayıt olan video kaydı yoluyla da yansıtıcı günlük
tutulabilir (Moon, 2006, s. 51). Bu anlamda kâğıt
üzerine ya da elektronik ortamda günlük tutmak
arasında bir tercihte bulunulabilir